De arbeidsinspectie is een organisatie die gericht is op het controleren en inspecteren of bedrijven en werknemers zich houden aan de wet en regelgeving omtrent arbeidsomstandigheden. Een arbeidsinspectie is een ambtelijke dienst. Dit houdt in dat medewerkers van de arbeidsinspectie in feite ambtenaren zijn en dus in dienst zijn van de overheid. Zij zijn verantwoordelijk voor de naleving van de Arbeidsomstandighedenwetgeving van een land. Niet elk land heeft een arbeidsinspectie. Nederland en België hebben in ieder geval wel een arbeidsinspectie.
Arbeidsinspectie in Nederland
Tot 2012 was er in Nederland één dienst die verantwoordelijk was voor de arbeidsinspectie. Deze dienst vormde tot 2012 een onderdeel van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Vanaf 1 januari 2012 heet de arbeidsinspectie in Nederland de Inspectie SZW. De Inspectie SZW is een samenvoeging van de organisaties en activiteiten van de volgende instanties:
- voormalige Arbeidsinspectie (AI),
- Inspectie Werk en Inkomen (IWI)
- Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD)
Deze instanties behoren allemaal tot het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW).
Wat doet de arbeidsinspectie?
In Nederland wordt de arbeidsomstandighedenwet ook wel arbowet genoemd. Deze wet omvat regels en richtlijnen voor werkgevers dei gericht zijn op het bieden van een zo veilig mogelijke werkplek voor werknemers. Werkgevers moeten er voor zorgen dat werknemers geen schade aan de gezondheid of veiligheid oplopen tijdens het uitvoeren van hun werk of bij het aanwezig zijn op hun werkplek. De arbeidsinspectie is verantwoordelijk voor de handhaving van wetten en regels uit de arbowet. De arbeidsinspectie heet tegenwoordig de Inspectie SZW maar wordt in de volksmond nog vaak arbeidsinspectie genoemd.
De taken van de Inspectie SZW
In de vorige alinea staat een algemene omschrijving van de verantwoordelijkheden van de Inspectie SZW. Hieruit vloeien een aantal taken voort:
- Onderzoek doen na ernstige ongevallen. De werkgevers in Nederland zijn volgens de Arbowet verplicht om ongevallen te melden bij de Inspectie SZW. Deze inspectie doet vervolgens onderzoek naar de oorzaken en gevolgen van het ongeval. Dit wordt vastgelegd in een rapport. Het is mogelijk dat de Inspectie SZW de zaak voor een rechter laat komen.
- Sancties opleggen bij overtreding van de Arbowet. De Inspectie SZW kan boetes aan bedrijven opleggen en waarschuwingen geven als bedrijven zich niet aan de Arbowet houden. Het is ook mogelijk dat de Inspectie SZW het bedrijf stillegt indien de arbeidsomstandigheden de veiligheid en gezondheid van de werknemers ernstig in gevaar brengen.
- Inspecties uitvoeren is, zoals de naam “Inspectie SZW” al doet vermoeden, een belangrijke verantwoordelijkheid voor deze instantie. Er worden zogenaamde inspectieprojecten uitgevoerd die over het algemeen gericht zijn op een complete bedrijfstak. De Inspectie SZW voert vaker inspecties uit in sectoren met hoge veiligheidsrisico’s en gezondheidsrisico’s. In sectoren met minder grote risico’s voor de veiligheid en gezondheid worden over het algemeen alleen inspecties uitgevoerd als er klachten, ongevallen of speciale meldingen zijn gemaakt.
- Meldpunt voor klachten en meldingen. De Inspectie SZW is een meldpunt voor klachten van werknemers, ondernemingsraden en vakbonden. Al deze personen en instanties hebben het recht om een klacht bij de Inspectie SZW in te dienen. Deze klacht dient te gaan over werkgevers die nalaten of weigeren om een onveilige of ongezonde situatie op de werkplek aan te pakken.
De Inspectie SZW vormt, zoals uit bovenstaande is op te maken, een belangrijke spil in de gezondheid en veiligheid van werknemers. Deze instantie dient onafhankelijk te opereren en objectief arbeidssituaties te beoordelen en eventueel sancties uit te delen als de situatie dat vereist.