De Participatiewet is bedoelt om meer mensen, die willen werken maar daarbij ondersteuning nodig hebben, deel te laten nemen aan het arbeidsproces. Gemeenten zijn in Nederland verantwoordelijk voor het bieden van ondersteuning aan mensen die beschikken over arbeidsvermogen. Dit arbeidsvermogen dient samen met de desbetreffende inwoners in kaart te worden gebracht en gemeenten kunnen maatwerkoplossingen toepassen om arbeidsre-integratie mogelijk te maken. Daarnaast bieden gemeenten als het nodig is ook inkomensondersteuning.
Deelname aan het arbeidsproces
Zoals de naam al doet vermoeden draait het bij de Participatiewet om het participeren oftewel het deelnemen. De wet is met name gericht op deelname aan het arbeidsproces. Deelname aan het arbeidsproces zorgt er namelijk ook voor dat mensen deel nemen aan de maatschappij. De overheid wil dat er in 2026 in totaal 125.000 banen bij zijn gekomen voor mensen met een arbeidsbeperking. Omdat mensen verschillend zijn is de rol die mensen vervullen in de maatschappij en de bijbehorende arbeidsmarkt vaak ook verschillend. Kortom niet iedereen kan hetzelfde werk uitvoeren waardoor vaak specifiek gekeken moet worden naar de mogelijkheden waarover iemand beschikt om bepaalde arbeid uit te voeren. Mensen die onder de Participatiewet vallen moeten in zekere zin beschikken over een bepaald arbeidsvermogen oftewel het vermogen om werkzaamheden uit te kunnen voeren.
Tijdige, passende en samenhangende aanpak
Alle mensen die kunnen werken maar daarvoor wel ondersteuning nodig hebben vallen sinds 1 januari 2015 onder de Participatiewet. Deze wet heeft de Wet Werk en Bijstand, de Wsw en een groot deel van de Wajong vervangen volgens de Rijksoverheid. De nieuwe sociale domeinwetten die zijn ingevoerd in 2015 bieden een aantal belangrijke beloften aan de burgers. Zo dient men bij de uitvoering van de wetten vanuit de gemeenten aansluiting te bieden op de leefwereld van de bewoners. Daarnaast dient men integraal te werken en zorgen voor samenhang. Verder moet er meer aandacht komen voor preventie en moet er ruimte worden geboden aan professionals. Doormiddel van deze beloften moeten inwoners van gemeenten tijdig en op een passende en samenhangende wijze worden ondersteund richting een plek op de arbeidsmarkt.
Verantwoordelijkheden gemeenten binnen de Participatiewet
De Participatiewet geeft aan dat het college van burgemeester en wethouders van een gemeente verantwoordelijk is voor ondersteuning op de volgende punten:
- Arbeidsinschakeling. De Participatiewet biedt aan gemeenten verschillende instrumenten zoals: loonkostensubsidie en loondispensatie voor werkgevers voor werkgevers die mensen in dienst nemen met een ziekte of handicap. Ook de mogelijkheden voor beschut werk voor mensen met een arbeidsbeperking komen aan bod. Gemeenten bepalen zelf doormiddel van maatwerk welke ondersteuning geboden kan worden aan inwoners die onder de Participatiewet vallen.
- De verlening van bijstand. Inwoners kunnen vanuit de gemeente een bijstandsuitkering ontvangen wanneer ze voldoen aan een aantal eisen. Inwoners kunnen bijzondere bijstand aanvragen bij gemeenten als er sprake is van bijzondere omstandigheden waaruit kosten voortvloeien die niet gedekt worden vanuit een inkomen of uitkering op bijstandsniveau.
- Het ontwikkelen van beleid ten behoeve van het verrichten van een tegenprestatie voor inwoners die een bijstandsuitkering ontvangen. Over het algemeen gaat het hierbij om onbetaalde werkzaamheden die van maatschappelijk belang zijn en een bepaalde omvang en duur hebben. Hierbij moet onder andere voorkomen worden dat er verdringen plaatsvind op de arbeidsmarkt. Dit is vastgelegd in artikel 9.1.c. van de Participatiewet.
Voor de uitvoering van de Participatiewet worden door het college van B&W ambtenaren aangewezen. Deze zijn belast met het houden van toezicht op naleving van de wet. Daarnaast legt het college verantwoording af aan de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over de uitvoering van deze wet. Verder dient het college B&W elk jaar de minister een Beeld van de Uitvoering in zodat er duidelijkheid is over de manier waarop de gemeente uitvoering geeft aan de Participatiewet.