Binnen de techniek worden de term fitten, fitting, pijpfitten en piping regelmatig gebruikt. Fitten houdt in dat pijpen, buizen of leidingen op elkaar worden aangesloten. De manier waarop gefit wordt is van een aantal factoren afhankelijk. Het materiaal waarmee de fitting tot stand wordt gebracht moet in bepaalde mate vervormd kunnen worden. Daarom zijn fittingen vaak gemaakt van messing, koper of temperijzer. Daarnaast kan gebruik worden gemaakt van pakkingmateriaal om de fitting waterdicht of luchtdicht te maken.
De diameter van de leiding en het gas of vloeistof die er doorheen wordt getransporteerd zijn tevens van invloed op de eisen die aan de fitting worden gesteld. Met name bij gasleidingen kan een grote druk in de leiding aanwezig zijn. Deze druk zorgt er voor dat de leidingen van voldoende wanddikte moeten worden vervaardigd. Ook aan de fittingen en het pakkingmateriaal van leidingen die onder druk staan zijn hoge eisen gesteld.
Voor leidingen die worden aangelegd in woningen zijn weer andere richtlijnen dan voor grote transportleidingen die onder de grond of op de zeebodem worden aangebracht. Dit heeft te maken met de uitwerking van externe factoren op de leidingen. Daarom worden leidingen die onder invloed staan van water, warmte, kou, erosie vaak van een beschermde mantel voorzien. In verschillende beroepen binnen de techniek kan fitten aan de orde komen. Hieronder staan een aantal voorbeelden van technische sectoren en industrieën waarbij fitten en piping aan de orde kunnen komen.
Fitten in de installatietechniek
In de installatietechniek kan fitten aan de orde komen bij het aanleggen van leidingen voor de centrale verwarming, of bij gasleidingen en waterleidingen in een woning of bedrijfspand. Hierbij wordt verschil gemaakt tussen dikwandige leidingen en dunwandige leidingen. Dikwandige leidingen treft men met name aan in de utiliteit en industrie. Deze leidingen hebben een grotere wanddikte die 3,5 mm of meer bedraagt. Vandaar dat men spreekt over dikwandige leidingen.
Dunwandige leidingen hebben een wanddikte tot maximaal 3,5 mm en worden ook wel precisiebuizen genoemd. Deze buizen zijn gemaakt van zink of RVS en worden doormiddel van knelkoppelingen aan elkaar vast gefit. Daarnaast wordt nog gebruik gemaakt van draadpijp. Op draadpijp wordt schroefdraad gesneden. Doormiddel van een schroefdraadverbinding en pakkingmateriaal in de vorm van teflon tape, hennep of fitterskit worden draadpijpen aan elkaar gefit. Het is belangrijk dat de fittingen goed zijn aangebracht en gasdicht en waterdicht zijn omdat anders lekkage kan ontstaan met alle gevolgen van dien.
Naast draadpijpen zijn er nog de vlampijpen. Hierop wordt geen draad gesneden. Een vlampijp wordt aan elkaar gelast. De lassen zorgen er voor dat deze verbinding niet uitneembaar is en daardoor bestand is tegen hoge druk. Het lassen van vlampijpen gebeurd onder andere doormiddel van het autogeen lasproces. Dit lasproces wordt tegenwoordig steeds meer vervangen door het TIG lasproces.
Fitten in de procesindustrie
De procesindustrie is een omvangrijke technische branche die ook wel de maakindustrie wordt genoemd. Binnen de procesindustrie worden verschillende grondstoffen verwerkt tot een eindproduct. Dit kunnen zowel voedsel, brandstof als uiteenlopende consumentenproducten zijn zoals medicijnen, verzorgingsproducten en parfums. De veelzijdigheid in processen die plaatsvinden in de procesindustrie zorgen er voor dat er verschillende soorten leidingen en vormen van leidingfitten aan de orde komen. Van klein tot groot leidingwerk is te vinden in de procesindustrie. Een aantal werkzaamheden komen overeen met de fitwerkzaamheden die een installatiemonteur uitvoert.
Fitten in de zuivelindustrie
De procesindustrie, die zich richt op het produceren van zuivel en andere food, stelt specifieke eisen aan de verbindingen die tussen leidingen tot stand worden gebracht. In deze verbindingen mogen geen voedselresten achter blijven omdat daarin bacteriën kunnen ontstaan die de rest van het voedsel kunnen besmetten en daarmee de houdbaarheid van het product ernstig kunnen verstoren. Daarom wordt bij het fitten van zuivelleidingen gebruik gemaakt van speciale zuivelkoppelingen. Deze koppelingen zorgen voor een vrijwel naadloze verbinding en worden aan de leidingen vastgelast die met elkaar verbonden moeten worden. De aangelaste zuivelkoppelingen kunnen vervolgens aan elkaar gefit worden. Zo ontstaat naast een hygiënisch verantwoorde verbinding die ook nog sterk is.
De leidingen die in de zuivelindustrie worden aangelegd zijn meestal gemaakt van roestvaststaal omdat dit vrijwel niet zichtbaar oxideert, oxide heeft een slechte invloed op de hygiëne. De oxide die wel bij roestvaststaal aanwezig is ontstaat uit het in RVS aanwezige chroom. Dit zorgt voor een beschermende oxidehuid die niet schadelijk is voor mensen. Daarom worden naast leidingen in de foodsector ook verschillende gereedschappen, silo’s, apparaten en machines van roestvaststaal legeringen gemaakt.
De lassen die zijn aangebracht in zuivelleidingen moeten voorzien zijn van een perfecte doorlas zodat geen randje ontstaat aan de binnenkant van de leiding waarachter bacteriën zich kunnen nestelen. Dit wordt doormiddel van het zogenoemde ‘wikken’ gedaan waarbij een TIG lastoestel wordt gehanteerd en geen gebruik wordt gemaakt van toevoegmateriaal om de las zo dun mogelijk te krijgen.
Overigens wordt bij de zuivelindustrie vooral over een fitter gesproken wanneer deze kan inmeten. Dit houdt in dat de fitter het parcours van een leiding moet kunnen bepalen en rekening moet houden met verschillende ruimtelijke aspecten die daarbij aan de orde komen. Er wordt in de zuivel meer gelast dan gefit doormiddel van zuivelkoppelingen. Een fitter heeft daarom vaak een lasser bij zich die achter hem of haar aan de leidingen aan elkaar vast last wanneer het traject is ingemeten.
De petrochemische en gas sector
De petrochemische sector houdt zich bezig met het op verschillende temperaturen kraken en verwerken van aardolie tot verschillende chemische producten zoals brandstoffen en smeermiddelen. Binnen deze sector zijn verschillende diameters leidingen aanwezig met verschillende wanddiktes. Dit geld ook voor de gasindustrie. Bij gasleidingen van bijvoorbeeld transportlocaties wordt gebruik gemaakt van pijpleidingen die vervaardigd zijn van speciaal staal omdat in deze leidingen gas vaak onder grote druk wordt getransporteerd. De leidingen worden meestal aan elkaar gelast. Een goede las is een stevige verbinding die niet uitneembaar is. Wanneer uitneembare verbindingen moeten worden aangebracht, wordt gebruik gemaakt van grote flensen die aan de leidingen vastgelast worden. Daarnaast wordt speciaal pakkingmateriaal tussen de flenzen aangebracht zodat de verbinding na het hydraulisch aandraaien van de bouten geheel afgesloten wordt.
Het aandraaien van de bouten in de flenzen gebeurd meestal doormiddel van een hydraulische momentsleutel. Hierdoor kunnen bouten niet te ver of te weinig worden aangedraaid. Flenzen kunnen ook met een gewone sleutel worden aangedraaid. De manier waarop de flenzen moeten worden aangedraaid ligt in de petrochemische sector vaak vast in speciale beschrijvingen. Flensmonteurs krijgen naast training in de uitvoering van werkzaamheden vaak ook speciale veiligheidstrainingen en instructiefilmpjes te zien. Hiermee wordt getracht zo veilig mogelijk te werken en het aantal ongelukken op de werkplek te reduceren tot nul. Ongelukken met gasleidingen die onder druk staan kunnen namelijk fataal zijn.
De diameters van gasleidingen en olieleidingen verschillen. De diameter van een leiding is afhankelijk van de plek waar de leiding gebruikt wordt en de hoeveelheid gas en olie die getransporteerd moet worden binnen een bepaalde tijd. Er zijn in de gasindustrie leidingen met een doorsnee van 20 centimeter tot meer dan een meter. De buizen worden vaak voorzien van een beschermende mantel om ze te beschermen tegen invloeden van buitenaf.
Tot slot
In deze tekst zijn een aantal voorbeelden weergegeven van technische sectoren waarin fitten aan de orde kan komen. Er zijn uiteraard nog verschillende andere sectoren in de techniek te bedenken waarbij het koppelen van leidingen wordt toegepast. Fitten en piping is specialistisch werk waarbij iedere sector specifieke eisen stelt aan de manier waarop moet worden gefit of pijpen doormiddel van flensen aan elkaar moeten worden verbonden. Een fitter blijft daarom meestal werkzaam in de sector waar hij ervaring in heeft. Zo blijven installatiemonteurs meestal fitten in woningen en utiliteit en komen ze niet in aanmerking voor de petrochemische sector tenzij ze daarvoor aanvullende opleidingen en trainingen hebben gevolgd.