Jaknikkers zijn pompsystemen waarmee olie uit de aardbodem naar de oppervlakte wordt gepompt. Het bovenste deel van deze pompinstallatie beweegt op en neer. Daardoor lijkt het er op dat het pompsysteem een ja-knikkende beweging maakt. Walter C. Trout is de uitvinder van de jaknikker. Hij bedacht de jaknikker toen hij werkzaam was bij een machinefabriek in Lufkin in de Amerikaanse staat Texas.
Jaknikker in de olie-industrie
De uitvinding van de jaknikker zorgde voor een revolutie in de olie-industrie. Voordat de jaknikker werd ingevoerd maakte men in de olie-industrie gebruik van pompen die voor het overgrote deel uit hout waren geconstrueerd. Deze pompen zetten een horizontale beweging om in een verticale beweging. Trout bedacht echter een pompsysteem in 1925 die verticaal beweegt en tevens een contragewicht gebruikt. Daardoor nam de efficiëntie van de pomp toe.
Met een jaknikker wordt olie uit de aardkorst vandaan gehaald. De jaknikker is zelf een onderdeel van een installatie. Deze installatie bevat naast de jaknikker ook een pomp. De pomp zelf is diep onder de grond geplaatst en wordt gebruikt om olie op te pompen. De aandrijving van de pomp geschied doormiddel van een elektromotor die boven de grond is geplaatst. De jaknikker wordt gebruikt om de mechanische overbrenging naar de zuiger in de ondergrondse pomp te bewerkstelligen.
Hoe ziet een jaknikker er uit?
Een jaknikker is het zichtbare deel van een pompinstallatie dat op en neer beweegt boven een olieput. Het is een hamervormige constructie die doormiddel van een as draait op twee A-vormige steunen. De as is geplaatst in het midden van de steel. De steel van de hamer is de pompstang en wordt in het Engels the Walking Beam genoemd.
De hamer bevat een kop die vanwege de vorm ook wel de paardenkop of in het Engels Horse Head wordt genoemd. In de pompinstallatie functioneert de kop van de hamer als het balanssegment. Aan de punt van de kop van de hamer zijn een aantal draden bevestigd. Deze draden zijn verticaal verbonden met een dompelpomp die voorzien is van stelwielen. Aan de andere kant van de pompstang (het uiteinde van de steel van de hamer) zijn twee stalen armen bevestigd die ook wel Pitman armen worden genoemd. Deze armen zijn verbonden aan twee zware contragewichten. Deze contragewichten hebben de vorm van een halve cirkel en worden in het Engels “counter weights” genoemd.