Werknemers kunnen op de werkplek risico’s lopen. Het begrip risico kan worden beschreven als de mate van waarschijnlijkheid dat er een schadelijk effect zal optreden. Risico’s zijn er echter in verschillende soorten en de gevolgen van risico’s verschillen ook. Daarom moet men bij het inventariseren of beoordelen van de risico’s op de werkplek een tweetal aspecten goed inschatten namelijk de kans of waarschijnlijkheid dat er een ongeval of calamiteit zal plaatsvinden en het effect van het ongeval wanneer het zal plaatsvinden. Deze twee aspecten staan hieronder in twee alinea’s weergegeven.
Kans op een ongeval
Op een werkplek kunnen er verschillende ongevallen plaatsvinden. De waarschijnlijkheid dat een ongeval plaatsvind is afhankelijk van verschillende factoren zoals de inrichting van de werkplek en de werktuigen die gebruikt worden. Ook de factor ‘mens’ is zeer belangrijk als men de kans op een ongeval wil beoordelen. Personeel moet bijvoorbeeld persoonlijke beschermingsmiddelen en gereedschappen op de juiste manier gebruiken en zich aan de veiligheidsvoorschriften houden. Doet het personeel dit niet dan neemt de kans op ongevallen toe. Personeel dat de veiligheidsregels niet opvolgt verhoogt dus het risico op een ongeval met letsel of schade tot gevolg. De kans op een ongeval op de werkplek kan men echter ook verkleinen door personeel goed voor te lichten. Dat is de werkgever ook verplicht volgens de Arbowet. Daarnaast is het personeel verplicht om aanwezig te zijn tijdens de voorlichtingen van de werkgever. Ook deze verplichting vloeit voort uit de Arbowet.
Effect van het ongeval
Als men risico’s op de werkplek inventariseert dan zal men ook moeten beoordelen wat het effect is van het ongeval. Heeft men het bijvoorbeeld over materiële schade aan bijvoorbeeld machines of gebouwen of heeft men het over immateriële schade? De laatste schadevariant is lichamelijk of psychisch letsel dat mensen op kunnen lopen ten gevolge van een ongeval. De materiële of immateriële schade kan direct zichtbaar worden maar ook op langere termijn. Bij materiële schade kan bijvoorbeeld slijtage of metaalmoeheid optreden waardoor machines en constructies kunnen verzwakken en extra risico’s met zich mee kunnen brengen. Ook immateriële schade kan indirect zijn bijvoorbeeld door werkdruk kan men stress krijgen en dat kan er op termijn voor zorgen dat werknemers niet meer goed kunnen. Ze kunnen oververmoeid raken kunnen daardoor gevaar veroorzaken. Het effect van het ongeval moet daardoor in kaart worden gebracht. Als men werk met radioactief materiaal of chemische en explosieve stoffen kunnen daar ernstige risico’s aan kleven voor het bedrijf maar ook voor de omgeving. Deze effecten moeten duidelijk worden omschreven in een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie.
Risico’s beheersbaar maken
Zowel werknemers als werkgevers dragen verantwoordelijkheid als het gaat om veiligheid op de werkplek. De werkgever dient de werknemer de juiste materialen te verschaffen en ook de persoonlijke beschermingsmiddelen die de werknemer benodigd heeft om zijn of haar werk veilig uit te kunnen voeren. Werknemers dienen deze persoonlijke beschermingsmiddelen op de juiste voorgeschreven wijze te hanteren. Werknemers moeten geen onnodige risico’s nemen. In feite mogen ze helemaal geen risico’s nemen op de werkplek. Er zijn echter werkzaamheden waarbij je een bepaald risico loopt zoals werken op hoogte of werken met gevaarlijke stoffen.
Deze risico’s kunnen werkgevers en werknemers niet wegnemen men kan wel de risico’s beheersen door veilig te werken en gebruik te maken van speciale voorzieningen. Zo is men verplicht om bepaalde valbeveiliging te dragen als men op hoogte werkt of dient een werknemer die met gevaarlijke stoffen zoals asbest werkt beschermende kleding te dragen. Dit zijn slechts een paar voorbeelden, elke werkplek heeft te maken met bepaalde risico’s op een kantoor zijn deze risico’s meestal gering maar op een bouwplaats of op een boorplatform zijn er vaak grote risico’s. Daarom worden de werknemers op bouwplaatsen en in de offshore regelmatig getraind op het gebied van veiligheid. Hun werkomgeving blijft risico’s met zich meebrengen maar men tracht deze risico’s zoveel mogelijk te beheersen. Daarin hebben zowel werknemers als werkgevers taken. Werknemers zullen bijvoorbeeld ook de werkgever moeten wijzen op onveilige situaties. De werkgever kan deze informatie gebruiken om de werkplek voortdurend veiliger te maken.
Factoren die een invloed hebben op het risico op de werkplek
Als men de kans op het ongeval en het effect van het ongeval in kaart wil brengen is het goed om een aantal punten te beoordelen. Er zijn namelijk aspecten die beoordeeld moeten worden om een duidelijk beeld te krijgen van de risico’s op de werkplek. Dit zijn de volgende:
- De werkplek. Als men werkt op een veilige goed opgeruimde werkplek is de kans op risico’s kleiner dan wanneer men werkt op een werkplek waar veel materialen over het gangpad liggen, de grond oneffen is en gaten niet zijn gemarkeerd en afgezet. Ook dient men gevaarlijke stoffen veilig op te bergen conform de voorschriften. Verder dienen werknemers voldoende licht te hebben om hun werk veilig te kunnen uitvoeren. Dit zijn slechts een paar aspecten met betrekking tot de werkplek die beoordeeld dienen te worden. Werkplekken verschillen echter omdat werkzaamheden verschillen. Elke werkplek heeft specifieke risico’s en die dienen te zijn omschreven in de RI&E oftewel de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie.
- Aard van de werkzaamheden. Het soort werk dat men uitvoert is een belangrijk aspect met betrekking tot de veiligheid. Sommige werknemers werken op hoogte weer andere werknemers werken met gevaarlijke stoffen. Een lasser loopt bepaalde risico’s en een glazenwasser ook. Een deskundig asbestverwijderaar loopt in de asbestsanering weer andere risico’s. De aard van de werkzaamheden heeft een grote invloed op de risico’s die ontstaan tijdens het uitvoeren van het werk.
- Gezondheid en welzijn van de werknemer. De werknemer zelf heeft uiteraard ook een zeer grote invloed op de veiligheid op de werkplek. Als een werknemer gezond en alert is kan hij of zij meestal veiliger werken dan wanneer een werknemer last heeft van vermoeidheid door een te grote werkdruk.
Houding van de werknemer. Bovenstaande heeft vooral te maken met de fysieke eigenschappen van de werknemer. Uiteraard is de houding of attitude van de werknemer ook van groot belang. Een werknemer dient zijn of haar werk en veiligheid serieus te nemen. Ook de veiligheid van anderen moet door de werknemer goed in de gaten worden gehouden. Een betrokken werknemer zorgt voor zichzelf maar ook voor zijn collega’s door elkaar te wijzen op onveilige situaties en het goed gebruiken van machines en persoonlijke beschermingsmiddelen. Het maken van ruzie of pesten op de werkplek kunnen zorgen voor extra onveiligheid. Daarom dient een werknemer zich te gedragen op een manier die van een goed werknemer verwacht kan worden.