Tegenprestatie is een bepaalde verplichting die van iemand in een uitkeringspositie kan worden verwacht als deze daadwerkelijk een uitkering ontvangt. Het gaat hierbij om onbetaalde werkzaamheden met een maatschappelijk nut. Deze werkzaamheden moeten niet zorgen voor een verdringing op de arbeidsmarkt. Het verrichten van vrijwilligerswerk kan door gemeenten worden beschouwd als een tegenprestatie. Er zijn echter verschillende soorten van een tegenprestatie mogelijk. De Participatiewet biedt gemeenten de mogelijkheid om een tegenprestatie van mensen in een uitkeringspositie te vereisen.
Tegenprestatie voor een uitkering
Een tegenprestatie wordt door een gemeente opgelegd. Echter gaan gemeenten in Nederland hier verschillend mee om. Zo moeten bijstandsgerechtigden in sommige gemeenten 16 uur werkzaamheden verrichten in het kader van een tegenprestatie ten opzichte van de bijstandsuitkering. Er zijn ook gemeenten in Nederland waarin de hoeveelheid uur, die in het kader van een tegenprestatie moet worden besteed, lager is. Uitkeringsgerechtigden hebben in de meeste gemeenten, waar een tegenprestatie wordt verlangd, ook daadwerkelijk invloed op de aard van de tegenprestatie. De verplichting tot een tegenprestatie is overigens niet alleen van toepassing op mensen met een bijstandsuitkering. Ook van mensen met een IOAW- of IOAZ-uitkering kan een tegensprestatie worden verlangd.
Deelname aan de maatschappij
De tegenprestatie is overigens geen straf voor de uitkeringsgerechtigde hoewel sommige mensen in een uitkering het verzoek tot een tegenprestatie niet prettig vinden. Toch is het uitvoeren van een tegenprestatie van groot belang om mensen betrokken te houden bij de maatschappij. Of het nu gaat om vrijwilligerswerk of andere werkzaamheden met een maatschappelijk nut, het deelnemen aan de maatschappij is van groot belang. Men kan sociale contacten aangaan en onderhouden. Een tegenprestatie moet daarom zeker als een positieve activiteit worden beschouwd die er voor zorgt dat iemand betrokken blijft bij de samenleving. Bovendien kan het uitvoeren van een tegenprestatie er voor zorgen dat iemand in een bepaald ritme blijft en wellicht een belangrijke stap kan zetten richting re-integratie. Uiteindelijk is de arbeidsparticipatie over het algemeen het meest gewenste doel. De Participatiewet is er op gericht om mensen uit een uitkeringspositie zoveel mogelijk aan het werk te helpen.