Een rietdak of een rieten dak is natuurlijke een dakbedekking die kan worden gebruikt voor woningen, boerderijen of andere gebouwen. Riet is een natuurlijk materiaal dat al eeuwen wordt gebruikt voor boerderijen en woningen met een stijl dak van 45 graden of meer. Men gebruikt voor het maken van een rieten dak eenjarig riet. Riet dat ouder is dan één jaar is niet geschikt voor dakbedekking. Vroeger werd riet veel gebruikt als dakbedekking. Toen maakte men naast riet ook gebruik van andere natuurlijke heideplaggen, stro en houten schaliën.
Toepassing van riet als dakbedekking
Tegenwoordig wordt riet veel minder gebruikt als dakbedekking. Het is in ieder geval niet goedkoper dan dakpannen. Dat komt omdat men iedere twintig of dertig jaar een nieuw rieten dak moet aanbrengen omdat het oude riet versleten is. Arbeidsuren en arbeidsloon is kostbaar. Dat was vroeger veel minder kostbaar daarom behoorde een rieten dakbedekking vroeger tot de goedkopere soorten dakbedekking net als het eerder genoemde stro en heideplaggen. Tegenwoordig wordt bijna alles op een bepaalde manier ook in een kunststof vorm op de markt gebracht. Ook met riet is dit het geval. Er bestaat dus ook riet dat gemaakt is van kunststof. Dit riet is echter wel zeer duurzaam ten opzichte van het natuurriet maar het is uiteraard wel ‘nep’.
Rietdekkers en strodekkers
Vroeger werd riet veel vaker op daken aangebracht. Tegenwoordig gebeurd dit veel minder vaak. Daardoor zijn er ook minder bedrijven die gespecialiseerd zijn in het aanbrengen van rieten daken. Dit is een vakmanschap dat meestal wordt uitgeoefend door kleine specialistische bedrijven. Men heeft het dan ook over rietdekkers en mensen die gespecialiseerd zijn in het strooien van daken. Naast rietdekkers zijn er ook strodekkers. Deze professionals houden zich voortdurend bezig met het aanbrengen van rieten daken.
In het verleden waren er meer rietdekkers en hadden rietdekkers vaak meerdere functies. Rietdekkers waren bijvoorbeeld ook werkzaam als rietsnijder langs de waterkant. Ook werkten ze als rietbinder en riethandelaar. Sommige rietdekkers werkten in de herfst en winter wel als klompenmaker of ze werkten bij een ander bedrijf om inkomsten te krijgen. Dit was vaak uit noodzaak omdat men niet het hele jaar door riet kon oogsten. Ook het dakdekken kon niet het hele jaar gebeuren. Tegenwoordig zijn veel en strodekkers aangesloten bij een bepaalde regionale werkgeversvereniging.
Rietdekken en dakdekken met riet
Het aanbrengen van rieten daken is niet eenvoudig. Men moet ook denken om de veiligheid. Rietdekkers maken gebruik van zogenaamde rietdekstoelen en dwarsbomen. Rietdekstoelen zijn voorzien van pinnen waardoor deze vast aan het riet gehecht kan worden. De steunbomen die worden gebruikt kunnen tijdelijk worden verankerd met stalen pinnen. Hieronder zijn een aantal stappen beschreven die vooraf gaan aan het rietdekken en de daarop volgende stappen van het daadwerkelijke rietdekken.
- Voordat men riet aanbrengt op een gebouw dient men echter het gebouw of woning te voorzien van een stevige dakconstructie. Deze bestaat uit spanten waarover men flieringen of gordingen aanbrengt. Daarop wordt rondhout in de vorm van sparren aangebracht en worden ook rechthoekige sporen bevestigd. Deze delen lopen van de top (de nok) van het gebouw tot aan de onderkant van het dak. Zodra men deze houten delen heeft aangebracht worden de zogenaamde rietlatten bevestigd. Deze hebben een onderlinge afstand van ongeveer 28 centimeter. Dat zijn de laatste houten delen waaruit het dak bestaat.
- Daarna wordt het riet op het dak geplaatst. Het riet moet echter goed blijven zitten. Daarom wordt het riet vast gemaakt aan de rietlatten. Daarvoor gebruikt men een twijgijzer, dit is een grote kromme naald. Met dit gereedschap gaat men een twijg of een ijzerdraad om een rietlat heen steken. Men kan in plaats van een twijgijzer ook wel een combinatie van Goot en Naald gebruiken. In plaats van het steken van ijzerdraad om een rietlat kan men er ook voor kiezen om het binddraad vast te schroeven in de rietlat.
- Als het riet is vastgemaakt aan de rietlat gaat men het riet bewerken. Men zorgt er voor dat het riet mooi in één lijn is aangebracht over het dakvlak. Daarvoor gebruikt men een drijfbord of klopper. Als men het dak egaal heeft voorzien van riet zal men ook de nok moeten beschermen.
- De nok, de punt van de woning, is kwetsbaar. Daarom wordt dit gedeelte van het dak extra beschermd. Daarvoor gebruikt men zogenaamde rietvorsten deze zijn meestal van keramisch materiaal gemaakt en hebben een terracotta kleur. Deze rietvorsten zijn grote gebogen nokpannen of vorstpannen. Deze gebogen pannen zijn zo groot dat ze over de nok van de woning aangebracht kunnen worden en daarbij ook een gedeelte van het riet bedekken. Er zijn verschillende soorten rietvorsten. Zo heeft men bijvoorbeeld Friese, Rijnlandse en Bourgondische rietvorsten. Deze rietvorsten hebben allemaal ongeveer dezelfde afmetingen. Deze afmetingen zijn ongeveer 660x235x210 mm.
- De rietvorsten worden aangebracht met dakmortel. Dit is een kneedbare mortel die zich vasthecht aan het riet en aan de rietvorst. Men kan ook luchtkalkrijke basterdmortel specie gebruiken. Deze mortel is kneedbaar wanneer deze wordt aangebracht en gaat na het aanbrengen uitharden. Door de mortel wordt de ruimte tussen die rietvorst en het riet opgevuld zodat één aaneengehecht geheel ontstaat.
Levensduur rieten dak
Na het aanbrengen van de rietvorsten is het rietdak klaar. Een rietdak gaat ongeveer 20 tot 30 jaar mee. Vocht heeft een behoorlijke invloed op de kwaliteit van het riet. Als vocht lang inwerkt op riet ontstaan er algen op het riet. Als men deze algen niet gaat bestrijden dan gaat het dak op de duur rotten. Algen en mos ontstaan vooral op rieten daken die voortdurend in de schaduw zijn. Bijvoorbeeld aan de noordkant van de woning of in de schaduw van bomen. Op rieten daken wordt geen garantie gegeven. Het is een natuurproduct dan ook door de invloed van natuur zoals algen en mos in kwaliteit achteruit kan gaan. Het is daarom onmogelijk om voor elk dak precies te bepalen hoe lang het mee gaat.