Binnen de werktuigbouwkunde zijn verschillende bedrijven actief. Hieronder vallen onder andere constructiebedrijven, verspaners en plaatwerkbedrijven. Deze bedrijven maken allemaal producten of halffabricaten. De bedrijven in de werktuigbouwkunde kunnen rechtstreeks aan klanten leveren maar kunnen ook als toeleverancier voor andere werktuigbouwkundige bedrijven actief zijn. Een machinefabriek is een voorbeeld van een type bedrijf dat in de werktuigbouwkunde actief is. In een machinefabriek worden apparaten en machines gemaakt. Van oudsher horen machinefabrieken tot de zware industrie. De machinebouw is echter zeer divers. Er zijn ook kleine bedrijven actief in dit segment van de werktuigbouwkunde. Deze kleinere machinebouwers behoren tot de lichte tot middelzware metaalindustrie. Afhankelijk van de omvang en de complexiteit van de machines die gebouwd worden, kan een machinefabriek alles in eigen beheer maken of machines bouwen in samenwerking met toeleveranciers en andere zakelijke partners
Onstaan van machinefabrieken
In de 19e eeuw ontstonden verschillende bedrijven in Nederland in de industrie. De industriële revolutie deed zijn intrede ook in de metaalsector. Traditionele bedrijven die zich met de metaalbewerking in Nederland bezig hielden waren de gieterijen en smederijen. Deze bedrijven waren echter kleinschalig. De industriële revolutie bracht verschillende grote veranderingen in Nederland. De kleine metaalbedrijven verdwenen langzamerhand en de metaalnijverheid werd een metaalindustrie. Er ontstonden verschillende nieuwe bedrijven waaronder machinefabrieken. Deze fabrieken ontstonden over het algemeen uit smederijen die zich gingen specialiseren in de bouw van werktuigen zoals stoomketels en stoommachines. Deze stoommachines werden ingezet in andere industrieën die daardoor meer konden produceren. Verder werden ook productiemachines gemaakt door machinefabrieken. Hierbij kan gedacht worden aan textielmachines en transportbanden. Verder werden ook machines vervaardigd voor de landbouwmechanisatie. De landbouwsector werd namelijk ook steeds meer gemechaniseerd. Uiteindelijk werd de mechanisatie in de landbouwsector pas na de Tweede Wereldoorlog geprofessionaliseerd. De machinefabrieken hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de professionalisering van de landbouwsector.
Moderne machinefabrieken
Innovatie en werktuigbouwkunde zijn twee begrippen die tegenwoordig vaak samen worden genoemd. Binnen de werktuigbouwkunde worden voortdurend nieuwe machines, gereedschappen en apparaten ontwikkelt waarmee werkzaamheden, sneller, effectiever en professioneler kunnen worden uitgevoerd. Er zijn verschillende bedrijven die zich een machinefabriek noemen. Er worden door deze bedrijven zeer uiteenlopende machines en apparaten gemaakt. Veel bedrijven bouwen gespecialiseerde productiemachines voor de procesindustrie maar er zijn ook bedrijven in de machinebouw die maatwerkmachines leveren aan klanten in andere segmenten. In het verleden werden vooral stoommachines geproduceerd en machines die een verbrandingsmotor bevatten. Tegenwoordig zijn veel machines elektrisch aangedreven met behulp van een elektromotor.
De nieuwste ontwikkelingen in de machinebouw zijn vooral gericht op automatisering. Hierbij komt veel elektronica en software aan de orde. Verder wordt precisie werk ook belangrijk. Daarom zijn er verschillende machinebouwers die zich richten op fijnmechanica. Hiervoor zijn specialistische machines ontwikkelt die zich richten op eroderen en vonkverspanen. Deze machines zijn nog nauwkeuriger dan de gebruikelijke machines in de verspaning die met beitels werken.
Machinerichtlijn (2006/42/EG)
De voortdurende ontwikkelingen zorgen er voor dat er steeds complexere machines worden ontwikkelt en geproduceerd. Het is echter wel belangrijk dat machines aan strenge eisen voldoen. Machines zijn arbeidsmiddelen en zijn bedoelt om werknemers te ondersteunen bij werkzaamheden. Een machine is daarmee een middel om arbeid te verrichten of om arbeid te vergemakkelijken. Voor machines is de Europese Richtlijn Arbeidsmiddelen van toepassing. Hierin staan richtlijnen met betrekking tot de veiligheid van arbeidsmiddelen. Daarnaast is de Machinerichtlijn (2006/42/EG) van toepassing in de machinebouw. In deze richtlijn staan eveneens verschillende eisen waaraan bedrijven in de machinebouw zich moeten houden. Deze eisen van de Machinerichtlijn zijn gericht op de veiligheid van verschillende aspecten in de machinebouw en kent het volgende toepassingsgebied:
- Machines
- Verwisselbare uitrustingsstukken
- Veiligheidscomponenten
- Hijs- en hefgereedschappen
- Kettingen, kabels en banden
- Verwijderbare mechanische overbrengsystemen
- Niet voltooide machines