Het schoorsteeneffect wordt ook wel ‘trek’ genoemd. Dit is een natuurkundig effect dat in een schoorsteen plaatsvind doordat de rookgassen in een verticale richting bewegen door de invloed van warmte. Trek treed niet alleen op bij schoorstenen maar de werking van trek wordt wel duidelijk zichtbaar in schoorstenen daarom noemt met trek ook wel het schoorsteeneffect. In schoorstenen kan de trek wel worden versterkt omdat er in schoorstenen geen horizontale menging met andere gassen kan optreden. Dat komt omdat er onder de schoorsteen een afgesloten rookkanaal is geplaatst. Ook de schoorsteen zelf is afgesloten door stenen. Deze constructie zorgt er voor dat er geen gassen of tocht kan inwerken van de zijkant van de gasstroom. De trek is daardoor optimaal.
Omschrijving van trek vanuit de natuurkunde
Het begrip trek kan vanuit de natuurkunde worden omschreven als een verschil in de dichtheid tussen de ruimte in de schoorsteen en de ruimte die buiten de schoorsteen is. Het verschil in dichtheid zorgt er voor dat er een drukverschil (ΔP) ontstaat. Dit drukverschil is de drijvende kracht achter de trek in bijvoorbeeld de schoorsteen. Als men er voor zorgt dat het verschil in dichtheid aanwezig blijft zal ook de trek in de schoorsteen gehandhaafd worden.
Het verschil in dichtheid van gassen wordt over het algemeen veroorzaakt door hitte of verwarming. Door verwarming zet een gas uit en wordt de dichtheid van het gas minder. Daardoor gaat de verwarmde lucht omhoog. Men zegt wel dat warme lucht opstijgt dat is dus het gevolg van dit effect.
Negatieve trek
Hierboven is trek beschreven in de vorm van positieve trek waarbij de warme lucht uit de schoorsteen wordt getrokken door de opstijging van warme lucht. Er bestaat echter ook negatieve trek. Als de lucht in de schoorsteen bijvoorbeeld koeler is dan de omgeving kan negatieve trek optreden. In dat geval wordt de lucht niet uit de schoorsteen getrokken maar wordt er juist lucht ín de schoorsteen getrokken.