Asbest is een verzamelnaam die wordt gebruikt voor verschillende vezelvormige minerale delfstoffen die bestaan uit microscopisch kleine naaldachtige vezels. Asbest kan vrij eenvoudig worden gewonnen en werd in het verleden breed toegepast op de woningbouw, utiliteitsbouw maar ook in de scheepsbouw. Het woord asbest is afgeleid van het Griekse asbestos, dit betekent `onverwoestbaar’. Er zijn verschillende soorten asbest. De bekendste soorten asbest die werden gebruikt in de bouw, industrie en in de techniek zijn de volgende:
- Bruine asbest (amosiet)
- Blauwe asbest (crocidoliet)
- Witte asbest (chrysotiel)
Blauwe asbest (crocidoliet) is voor de gezondheid het meest gevaarlijk. Asbest is vaak in het nieuws, vooral wanneer er brand is uitgebroken maakt men bekend of er asbest in de atmosfeer is vrijgekomen of niet. Dit is geen nutteloze informatie maar is juist erg belangrijk voor de gezondheid van de omwonenden rondom de brandhaard. Wanneer er namelijk asbest vrijkomt in de atmosfeer kan dat gevaar opleveren voor de gezondheid van mensen en dieren als de asbestvezels worden ingeademd. Men zou zich af kunnen vragen waarom asbest in het verleden werd gebruikt. Deze vraag is beantwoord in de volgende alinea.
Waarom werd asbest toegepast?
Asbest heeft bepaalde eigenschappen die er voor zorgen dat het materiaal in het verleden veel werd toegepast in de techniek en in de bouw. Asbest is bijvoorbeeld onbrandbaar en heeft goede isolerende eigenschappen voor zowel warmte als elektriciteit. Daarnaast is asbest materiaal dat gemakkelijk verkregen kan worden. Dit zorgt er voor dat asbest goedkoop is. Verder kan men asbest makkelijk verwerken tut asbestplaten of tot cement. Daarnaast kan men asbest ook verwerken tot een doek, schuim of draad.
Om deze redenen werd asbest in het verleden veel toegepast in de industrie als bijvoorbeeld isolatiemateriaal maar ook in de bouw. Den hierbij aan de bekende asbestgolfplaten die veel op daken van garages en schuurtjes werd aangebracht. Asbest mag nu echter niet meer gebruikt worden als bouwmateriaal. Daarnaast mag asbest niet worden verhandelt en dient het verwijderen van asbest te gebeuren door deskundige asbestsaneerders die daarvoor gebruik maken van speciale kleding en veiligheidsvoorzieningen. Er is dus een behoorlijke omslag geweest in de houding die men aanneemt ten opzicht van asbest. Eerst was asbest een populair materiaal dat veel werd toegepast maar nu is asbest een materiaal dat verboden is. De reden voor deze omslag in de houding ten opzichte van asbest staat in de volgende alinea.
Waarom is asbest gevaarlijk?
Asbest is niet zonder reden een verboden (bouw)materiaal geworden. Men is er achter gekomen dat asbest een groot gevaar met zich meebrengt voor de gezondheid. Als men asbest met rust laat, niet bewerkt en niet verband dan valt het gevaar voor de gezondheid wel een beetje mee. Pas wanneer men asbest gaat verwerken wordt het materiaal gevaarlijk voor de gezondheid. Vooral als men asbest gaat schuren, slijpen, zagen of boren wordt het materiaal zeer gevaarlijk wanneer men de kleine stofdeeltjes inademt.
Ook wanneer asbest breekt of slijt kunnen kleine deeltjes asbest in de atmosfeer terechtkomen en daardoor in de luchtwegen van mensen belanden. De filterharen en slijmvliezen van het menselijke lichaam houden de zeer kleine asbestdeeltjes niet tegen als de asbestdeeltjes worden ingeslikt of ingeademd. Doordat de kleine asbestdeeltjes niet worden tegengehouden kunnen deze doordingen tot diep in de longen. Daar kunnen de asbestdeeltjes zich vasthechten en een grote bedreiging vormen voor de longen en de gezondheid. Rondom de asbestdeeltjes kan bindweefsel ontstaan. Dit bindweefsel zorgt er voor dat het longoppervlak en daarmee de longinhoud kleiner wordt. Daardoor ontstaat asbestose of kortademigheid.
Asbestose
Mensen die veel met asbest in aanraking zijn gekomen en veel met asbest hebben gewerkt lopen een grote kans om asbestose op te lopen. Asbestose is een beroepsziekte en is een soort stoflongziekte. Dit is echter één schadelijk aspect. Asbestose zorgt namelijk ook voor een verhoogde kans op longkanker. Het is bewezen dat bij ongeveer 36 procent van de mensen met asbestose longkanker ontstaat. Asbestose merk je vaak niet op het moment dat je werkt met asbest. De ziekte heeft namelijk een bepaalde incubatietijd van vijftien tot vijfentwintig jaar. Na het verstrijken van deze periode worden de schadelijke effecten van asbest merkbaar.
Dat zorgt er voor dat veel mensen in het verleden dachten dat de schadelijke effecten van asbest voor de gezondheid wel meevielen. Pas later kwamen ze er achter dat asbest wel degelijk schadelijke effecten heeft voor de gezondheid, maar toen was het te laat. Asbestose kan niet worden genezen en wordt in de praktijk na verloop van tijd alleen maar ernstiger. Naast Asbestose kan men ook mesothelioom oplopen. Dit is een soort kanker die ontstaat in de longen of het buikvlies. Vooral bij mensen die aan hoge concentraties blauwe asbestvezels zijn blootgesteld lopen de kans op mesothelioom.
Verbod op toepassing asbest
Er zijn verschillende wetten en besluiten in Nederland waarbij regels zijn aangegeven omtrent asbest. Zo staan er in de Arbeidsomstandighedenwet bepalingen omtrent asbest maar ook in het Arbeidsomstandighedenbesluit. Naast deze Arbowet en het Arbobesluit is ook het Asbestverwijderingsbesluit een belangrijk besluit omtrent asbest en dan met name de verwijdering daarvan. Het Arbobesluit maakt duidelijk: asbest mag niet gebruikt of bewerkt worden. In sommige situaties zal men er echter niet aan kunnen ontkomen dat men omgaat met asbest. Denk hierbij aan bedrijven in de asbestsanering die op een deskundige en veilige wijze asbest verwijderen. Bedrijven die zich bezighouden met het verwijderen en slopen van asbest moeten voldoen aan specifieke regels. Daarom mogen werkzaamheden aan asbest alleen worden uitgevoerd door een deskundig bedrijf dat daarvoor gecertificeerd is. Een deskundig bedrijf op het gebied van asbest beschikt over een Deskundig Toezichthouder Asbest (DTA). Een Deskundig Toezichthouder Asbest wordt je door het bepalen van een opleiding DTA. Na het succesvol afronden van het DRA examen ontvangt de deelnemer een officieel diploma dat is erkend door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Alternatieven voor asbest
Asbest mag men niet meer toepassen op de bouw. In plaats daarvan moet men andere materialen gebruiken die beschikken over de gewenste eigenschappen van asbest maar niet of nauwelijks schadelijk zijn voor de gezondheid. Zo maakt men gebruik van keramische vezels, slakkenwolvezels en glaswolvezels. Verder zijn verschillende kunststof golfplaten ontwikkeld die de asbestgolfplaten vervangen. Keramische vezels blijken echter ook niet goed te zijn voor de gezondheid. Daarom zijn er voor deze vezels door de overheidsinspectiedienst Veiligheid en Gezondheid richtlijnen uitgegeven voor het werken met deze vezels. Ook voor glaswol en steenwol zijn dergelijke richtlijnen ontwikkeld.