Een theodoliet wordt in de landmeetkunde gebruikt voor het meten van hoeken. Dit hoekmeetinstrument wordt gebruikt voor het meten van verticale en horizontale hoeken. Een theodoliet kan worden gebruikt voor het meten met hoge nauwkeurigheid. De nauwkeurigheid van het meetinstrument is daarvoor van groot belang. Een theodoliet is zorgvuldig geassembleerd maar ondanks dat heeft elk toestel een aantal fouten. Deze fouten verschillen per meettoestel. Daarom moet degene die de theodoliet gebruikt goed weten welke afwijkingen en fouten in het apparaat aanwezig zijn. Daar moet rekening mee gehouden worden als men de theodoliet hanteert.
De vormgeving van de theodoliet is eenvoudig. In feite is het toestel een kijker die kan draaien om twee verschillende assen. De eerste as is verticaal en de tweede as is horizontaal. Aan deze beide assen zit een systeem, hiermee wordt de hoek gemeten. In de theodoliet is een buisniveau gebouwd, de lijkt op een waterpas. Hierdoor kan de theodoliet waterpas worden gezet. Als de theodoliet waterpas staat is de eerste as in een verticale positie en de tweede as in een horizontale positie. Theodolieten zijn er in twee varianten.
- De oude variant is optisch-mechanisch. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een ringvormige glasplaat. Op deze glasplaat is een verdeling aangebracht. Met behulp van een index en afleesinrichting kan de juiste waarde op deze verdeling worden gelezen.
- Tegenwoordig wordt veel gebruik gemaakt van een elektronisch theodoliet wanneer hoeken gemeten moeten worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een roterende glazen cirkelrand. Op deze cirkelrand is een vast aantal verdelingen aangebracht. De hoekwaarde wordt geleverd door een stel indexen.