Wat is renovatie en wat is renoveren in woningen en utiliteit?

Renovatie is een woord dat regelmatig wordt gebruikt in de bouw van woningen en utiliteit. Het woord renovatie is afgeleid van het Latijnse woord “renovare”, dat in het Nederlands vertaald kan worden met vernieuwen. Het werkwoord renoveren is afgeleid van renovatie. Als men woningen of utiliteit gaat renoveren bedoelt men daarmee dat men deze panden gaat vernieuwen. Het gaat hierbij om bestaande gebouwen die geheel of gedeeltelijk vernieuwd worden. Renovatie zorgt er voor dat het pand weer wordt geoptimaliseerd en aangepast aan de nieuwe normen en maatstaven die aan het pand worden gesteld.

Monumentale panden renoveren
In dorpen en steden kunnen verschillende monumentale panden staan. Deze panden zijn meestal tientallen of honderden jaren oud. Net als alle bouwwerken hebben ook monumentale panden onderhoud nodig. Monumentale panden zijn beeldbepalend voor een dorp of stad. Ze geven een dorp of stad een bepaalde uitstraling of sfeer. Daarom mogen deze panden niet zomaar gesloopt worden. Ook aan het renoveren van deze panden zijn strenge eisen gesteld. De eigenaren van monumentale panden moeten zich houden aan deze eisen.

Desondanks moeten ook monumentale panden regelmatig worden verbouwd en verstevigd. Er kunnen scheuren ontstaan in de muur en het hout van deze panden kan op den duur gaan rotten. Renovatie is soms niet alleen gewenst maar ook noodzakelijk omdat het pand niet meer aan de veiligheidseisen voldoet. Daarnaast veranderen de eisen met betrekking tot woongenot en levensstandaard. Waar vroeger een open haard of gaskachel werd gebruikt wordt tegenwoordig gebruik gemaakt van centrale verwarming cv. Deze verwarming wordt ook toegepast in monumentale panden. Ook isolatie kan worden gebruikt om het woongenot en de energiezuinigheid van monumentale panden te verbeteren. Dit zorgt echter voor technische vraagstukken. Renovatie van monumentale panden is niet eenvoudig. Speciale bouwbedrijven en installatiebedrijven worden hiervoor ingezet.

Wie werken er in de renovatie van woningen en utiliteit?
In de renovatie van woningen en utiliteit kunnen verschillende werknemers worden ingezet. Hieronder staan een aantal voorbeelden van functies in die in de renovatie worden uitgeoefend.

  • Voegers. In de renovatie kunnen voegers worden ingezet om aan de buitenkant van de woning nieuwe voegen aan te brengen. Vaak zijn dit speciale gesneden voegen die een zeer fraai uiterlijk aan de woning of utiliteitspand geven.
  • Timmermannen. Er worden in de renovatie echter ook timmermannen ingezet. Veel monumentale panden bestaan vrijwel volledig uit natuurlijk materiaal zoals stenen en hout. Het gebruik van kunststoffen zoals kunststof kozijnen is voor monumentale panden meestal verboden. Hout vergt echter wel onderhoud. Ondanks dat kunnen gedeeltes van de woning vervangen moeten worden. Renovatietimmermannen kunnen nieuwe kozijnen en vloeren plaatsen. Dit is echt vakwerk omdat veel op het oog moet worden gedaan. In oude woningen is het houtwerk lang niet allemaal meer waterpas. Daarom moet een renovatietimmerman goed weten wat voor het oog netjes lijkt in de woning. Soms moet iets wel of juist niet waterpas geplaatst worden om tot een mooi geheel te komen.
  • Metselaars. Wanneer de muren geheel of gedeeltelijk vervangen moeten worden zullen metselaars worden ingezet. Deze metselaars moeten meestal gebruik maken van oude stenen die passen bij het monumentale pand. Daarnaast moeten de metselaars ook precies in hetzelfde verband metselen als de rest van de woning. Renovatiemetselaars zijn daarom vaklieden.
  • Installatiemonteurs. In de renovatie wordt ook regelmatig gebruik gemaakt van installatiemonteurs. Deze monteurs moeten er voor zorgen dat de woning goed verwarmd wordt. Tegenwoordig brengen installatiemonteurs cv-installaties aan in oude woningen. Hierbij vervangen ze de verouderede gaskachels. Ook moeten installatiemonteurs in de renovatie het waterleidingnetwerk regelmatig controleren op lekkage. Het bestaande gasleidingnetwerk zorgt ook voor de nodige aandacht. Het is belangrijk dat de gasleidingen veilig zijn. Een installatiemonteur in de renovatie moet daarom een echte vakman zijn.
  • Elektromonteurs. Op den duur  raakt de elektrische installatie van monumentale panden verouderd. Deze installatie is niet altijd door vakmensen aangelegd omdat vroeger minder strenge eisen van toepassing waren in de elektrotechniek op de bouw. Een elektromonteur in de renovatie kan meestal ook geen gebruik maken van bestaande tekeningen over de installatie. Dit zorgt voor de nodige uitdagingen. Elektromonteurs in de renovatie zullen met een multimeter verschillende metingen moeten verrichten om na te gaan op welke draden spanning staat. De kleuren van elektriciteitskabels in oude panden kan verschillen. Daarom moeten elektromonteurs in de woningbouw vakkundig te werk gaan bij het vervangen van bedrading.

Naast bovengenoemde beroepen  kunnen ook verschillende andere beroepen werkzaam zijn in de renovatie zoals glaszetters, schilders, tegelzetters en vloerenleggers. Al deze mensen zullen bij hun werkzaamheden rekening moeten houden met de oorspronkelijke staat van de woning als het een monumentaal pand betreft. Het is echter ook mogelijk dat renovatie wordt uitgevoerd in een pand dat niet als monument wordt bestempeld. In dat geval zijn de richtlijnen met betrekking tot de renovatie iets ruimer.

Nieuwbouw of herbouw
Soms is nieuwbouw of herbouw van een woning noodzakelijk. Een pand kan zo onveilig zijn dat het volledig gesloopt moet worden. Vervolgens kan het pand dan weer worden herbouwd. Een woning die herbouwd wordt is in feite een nieuwbouw woning. Het voordeel hiervan is dat de woning volledig aan de hedendaagse bouwtechnische kwaliteitseisen kan worden aangepast. Hierdoor ontstaat een veiliger woning die constructief meestal steviger is dan de oude woning die daarvoor op het kavel stond. Ook het leefklimaat en de energiezuinigheid kunnen meteen aan de hedendaagse standaards worden aangepast. Herbouw van woningen kan ook plaatsvinden na een brand of een aardbeving. In die gevallen kan een woning of utiliteitspand zo erg beschadigd zijn dat deze niet meer in gebruik genomen mag worden. Soms laat men alleen de karakteristieke voorgevel staan en herbouwd men de rest van het pand. Deze manier van renoveren wordt ook wel façadisme genoemd. Deze term wordt een aantal alinea’s hieronder verder uitgelegd.

Restauratie of restaureren
Renovatie en restauratie kunnen in één project gezamenlijk worden uitgevoerd. Doormiddel van restauratie worden panden of voorwerpen weer in de oorspronkelijke staat gebracht. Deze oorspronkelijke staat kan zijn weergegeven in oude technische tekeningen of op basis van foto’s en schilderijen. Bij restauratie maakt men vaak gebruik van authentieke bouwmaterialen die ook in de tijd werden gebruikt dat het pand oorspronkelijk werd gebouwd. Restaureren gebeurd door een restaurateur. Deze mensen kunnen echter verschillende technische disciplines hebben. Een restaurateur van een molen heeft meestal andere vaardigheden dan een restaurateur van oude kerken of kastelen. Meestal beheersen deze restaurateurs oude ambachten die ook in lang vervolgen tijden werden gebruikt voor de bouw van bepaalde panden.

Façadisme en renovatie
In sommige gevallen wordt alleen de buitenkant van het pand behouden en wordt de gehele binnenkant vervangen door nieuwbouw. Dit wordt ook façadisme genoemd. Dit is een bijzondere manier van renoveren. In feite is het grotendeels nieuwbouw. De voorgevel wordt bewaard als beeldbepalend element van de straat, stad of dorp. Façadisme ontstaat meestal als een soort compromis. De monumentenzorg kan in overleg met projectontwikkelaars tot façadisme besluiten. Het doel van de monumentenzorg is in dat geval het behoud van de karakteristieke buitenkant van de woning. De projectontwikkelaar wil echter dat de rest van het pand volledig wordt aangepast aan de hedendaagse eisen met betrekking tot woongenot en veiligheid.

Façadisme is soms noodzakelijk omdat de binnenkant van het pand niet meer effectief verbouwd kan worden naar de moderne eisen. Monumentenzorgers vinden façadisme over het algemeen een ernstige inbreuk op de esthetische waarde van een pand. Daarom zijn monumentenzorgers erg kritisch op bouwprojecten die gebaseerd zijn op façadisme.