Wat is een passing en wat is een iso-passingstelsel?

Onderdelen van machines en andere werktuigen moeten goed in elkaar passen. Wanneer bedrijven onderling onderdelen verhandelen moeten bedrijven er zeker van zijn dat ze onderdelen van de juiste maat ontvangen zodat de werktuigen goed geassembleerd kunnen worden. Het is echter in theorie onmogelijk om werkstukken allemaal van exact dezelfde maat te vervaardigen. Er zal altijd een kleine afwijking tussen de werkstukken onderling aanwezig zijn. Deze afwijkingen ontstaan  onder andere door het materiaal dat gebruikt wordt, het gereedschap waarmee de werkstukken vervaardigd zijn, de temperatuurverschillen tijdens het productieproces en het vakmanschap van de werknemer die ze vervaardigd.

Wat zijn toleranties in de werktuigbouwkunde?
De verschillen in maatvoering kunnen er voor zorgen dat een werkstuk, bijvoorbeeld een as, niet past in de machine waarvoor deze vervaardigd is. Om dit te voorkomen worden grenzen aangegeven aan de afwijking in de maatvoering van een werkstuk. Deze grenzen worden de toleranties genoemd. De toleranties bepalen de maat waarbinnen het werkstuk moet vallen om bruikbaar te zijn voor de beoogde toepassing in bijvoorbeeld een machine.

Wat is een passing in de werktuigbouwkunde?
Onderdelen van werktuigen moeten in elkaar passen. Met een passing wordt aangegeven welke toleranties er maximaal mogen worden gebruikt om onderdelen goed in elkaar te laten passen van machines en werktuigen. Er zijn verschillende passingen bijvoorbeeld een losse passing waarin de onderdelen in elkaar kunnen bewegen of in beweging kunnen worden gebracht. Daarnaast is er de vaste passing waarbij de onderdelen stijf tegen elkaar of in elkaar zijn gedrukt .

Wat zijn nominale maten?
Nominale maten zijn de maten waarmee het werkstuk ontworpen is. Dit zijn in feite de maten die op de tekening zijn aangegeven waarop de machine of het werktuig wordt gevisualiseerd. Omdat de maten zoals eerder genoemd nooit helemaal exact kunnen worden behaald in de praktijk, worden bij de nominale maten ook de toleranties aangegeven. Hierdoor weet de werknemer welke afwijking een werkstuk maximaal mag hebben ten opzichte van de nominale maat. Hoe groter de toegestane afwijking hoe goedkoper het product in de praktijk kan worden vervaardigd. Een grotere tolerantie zorgt er namelijk voor dat er minder nauwkeurig gewerkt hoeft te worden aan het werkstuk. Dit scheelt tijd en inspanning. Wanneer producten echter een kleine tolerantie hebben moet er zeer precies worden gewerkt. Hierbij kan gedacht worden aan onderdelen voor uurwerken en specialistische machineonderdelen voor bijvoorbeeld de medische sector. Deze onderdelen zijn vanwege de kleine tolerantie heel kostbaar.

ISO-passingstelsel
Het is voor bedrijven belangrijk om te weten welke toleranties zijn toegestaan en welke afgekeurd worden. Om dit inzichtelijk te maken zijn de toleranties genormaliseerd en vastgelegd in een internationaal ISO-passingstelsel. Binnen het ISO-passingstelsel is aangegeven wat de maximaal toegestane afwijking is. Niet alleen deze grote van de afwijking wordt in het ISO-passingstelsel aangegeven ook de ligging van de afwijking staat er in beschreven. Deze informatie is aangegeven door een nominale maat een letter en een cijfer. Met de letter wordt de ligging van de tolerantie aangeven. De binnenmaat wordt aangegeven met een hoofdletter en de buitenmaat met een kleine letter. Daarnaast geeft het getal de grootte van de tolerantie aan. Hoe kleiner het getal in het ISO-passingstelsel hoe kleiner de toegestane tolerantie is en hoe duurder het werkstuk is.

Hoe wordt de maat van een werkstuk bepaald?
Er zijn verschillende mogelijkheden voor een werktuigbouwkundige om de maten van een werkstuk te controleren. Wanneer er sprake is van een grote tolerantie hoeven de meetgereedschappen minder nauwkeurig te zijn en voldoet vaak een schuifmaat. Wanneer de toleranties kleiner zijn wordt vaak gebruik gemaakt van een micrometer. Een micrometer wort ook wel een schroefmaat genoemd en is een meetinstrument waarmee tot op 0,01 mm, 0,005 mm of tot op 1 µm nauwkeurig gemeten kan worden. Een werktuigbouwkundige kan daarnaast gebruik maken van een kaliber. Bij kalibreren wordt een gereedschap gebruikt waarbij materialen of werkstukken met elkaar kunnen worden vergeleken.