Werkzoekenden kunnen bij het zoeken naar een baan te maken krijgen met verschillende reacties op hun sollicitatie. In veel gevallen kan een teleurstelling worden voorkomen wanneer een kandidaat eerlijk is over zijn of haar eigen vaardigheden. In de vacatures van de meeste bedrijven en uitzendbureaus is duidelijk aangegeven waar een bedrijf of uitzendbureau naar op zoek is. Als een werkzoekende deze informatie uit de vacature niet nauwkeurig leest en verwerkt in de sollicitatiebrief bestaat de kans dat de sollicitatie onsuccesvol verloopt. Bedrijven willen dat personeel doelgericht solliciteert en aan de eisen van het functieprofiel dat in de vacature is weergegeven voldoen. In tijden van een overschot aan beschikbaar personeel op de arbeidsmarkt zijn bedrijven zeer strikt in hun wervingsbeleid. CV’s waarin het gewenste opleidingsniveau niet is vermeld worden regelmatig zonder verdere bestudering terzijde geschoven. Dit bespaard weliswaar tijd maar is niet altijd verstandig. Hieronder is in een aantal alinea’s aangegeven waarom deze manier van werken getuigd van weinig betrokkenheid bij de sollicitant en van beperkte selectievaardigheden van bedrijven en uitzendbureaus.
Waarom is opleidingsniveau belangrijk bij een sollicitatie?
Bedrijven delen hun functies in op verschillende niveaus. Hierbij wordt gekeken naar de complexiteit en de verantwoordelijkheid die personen dragen die een bepaalde functie uitoefenen. Ook andere aspecten zoals veiligheid, werktijden, fysieke en mentale belasting zijn belangrijke punten die invloed hebben op de indeling van functies. De complexiteit van een functie zorgt er vaak voor dat een bepaald opleidingsniveau is vereist. Daarnaast kan ook werkervaring worden verlangd van een sollicitant.
Opleidingen zijn belangrijk. Bedrijven willen er zeker van zijn dat het personeel dat wordt aangenomen over het juiste kennisniveau beschikt. Daarvoor verlangen ze meestal een bepaalde opleidingsrichting en een bepaald opleidingsniveau. Een opleidingsrichting kan bijvoorbeeld Werktuigbouwkunde zijn, een opleidingsniveau kan bijvoorbeeld mbo niveau 4 zijn. Bedrijven en uitzendbureaus gaan er vanuit dat kandidaten die over deze opleiding beschikken en het juiste opleidingsniveau hebben, in de basis geschikt zijn voor een bepaalde functie. Daarom wordt veel waarde gehecht aan opleiding en opleidingsniveau.
Daarnaast wordt natuurlijk gekeken naar de loopbaan, hobby’s, woonplaats, vervoer en helaas ook vaak naar de leeftijd van een kandidaat. Al deze aspecten komen vaak in de tweede of derde plaats aan de orde hoewel de loopbaanontwikkeling van een kandidaat niet minder belangrijk is voor een bedrijf en een sollicitatie. Als kandidaten hoofdzakelijk worden geselecteerd op basis van hun opleidingsrichting of opleidingsniveau worden de andere aspecten vaak niet meer bekeken en wordt hun cv terzijde gelegd. Deze situatie is moeilijk door een sollicitant te voorkomen omdat in de moderne indeling van een cv de opleidingen direct onder de NAW-gegevens staan. Bij de opmaak van een cv en het daadwerkelijk solliciteren is het meestal te laat om wat aan het opleidingsniveau of aan de opleidingsrichting te veranderen. Men zou er hooguit voor kunnen kiezen om tijdens het zoeken naar werk een opleiding te volgen. Het maken van de juiste opleidingskeuze is echter niet eenvoudig.
Technische opleiding kiezen in Nederland
Nederland is een land met veel verschillende opleidingen. Als we alleen al naar de techniek kijken kun je enorm veel verschillende technische opleidingen kiezen. Bij het verlaten van de basisschool is het zonder hulp bijna niet mogelijk om de juiste opleiding te kiezen. Het komt in de praktijk regelmatig voor da leerlingen en studenten een opleiding afbreken omdat een opleiding niet datgene bied dat ze verwachten. Opleidingssituaties zijn opleidingsfabrieken geworden. De producten zijn de leerlingen en studenten. Het is belangrijk om zoveel mogelijk potentiële leerlingen en studenten aan te trekken. Daarnaast moeten de opleidingen die geboden worden niet te veel geld kosten voor een opleidingsinstituut. Dure praktijkruimtes met machines en apparatuur worden over het algemeen zo weinig mogelijk gebruikt. Het geven van theorielessen is daarentegen veel kostenefficiënter, tientallen leerlingen en studenten kunnen in een collegezaal naar één vakdocent luisteren. In een praktijkruimte is de begeleiding veel intensiever en zal ook materiaal moeten worden gebruikt.
Opleidingsinstituten maken gebruik van verschillende middelen om leerlingen en studenten te enthousiasmeren voor hun instituut en de opleiding die daarbinnen worden geboden. Er zijn maar weinig opleidingsinstituten die bewerken dat er met een bepaalde opleiding op zak weinig kans op werk is. Toch blijken veel jongeren die net zijn afgestudeerd moeite te hebben met het vinden van een baan. Normaal gesproken stemmen opleidingsinstituten hun opleidingen af op de behoeften van bedrijven. Tegenwoordig lijken een aantal opleidings instituten een andere werkwijze te hanteren bij het bepalen van hun opleidingsaanbod. Ze luisteren naar de wensen van de jeugd. Dit houdt in dat ze hun opleidingen vormgeven op basis van de interesses die leven onder jongeren. Een belangrijk aspect dat in de promotie van opleidingen wordt gebruikt is dat mensen van hun hobby hun werk moeten maken. Daarom moeten ze bij zichzelf nagaan wat ze leuk vinden en daarvoor een passende opleiding zoeken. Dat klinkt natuurlijk heel mooi maar is wel erg kortzichtig. Veel jongeren weten bijvoorbeeld niet welke dynamische vakgebieden er allemaal zijn in de techniek, daarnaast hebben ze ook vaak niet de ruimte of de mogelijkheden om thuis hobbymatig te oefenen met verschillende technieken.
Hierdoor kunnen ze niet goed een beeld vormen van technische opleidingen. Daarvoor zijn ze afhankelijk van een eerlijke voorlichting van opleidingsinstituten. Deze opleidingsinstituten zullen potentiële leerlingen en studenten er goed op moeten wijzen dat de arbeidsmarkt en het bedrijfsleven soms een ander beeld voor ogen heeft dan het beeld dat jongeren over zichzelf hebben. De eisen die technische bedrijven stellen aan hun medewerkers worden tegenwoordig steeds zwaarder. Bedrijven willen met het in dienst nemen van jonge technici vaak ook nieuwe kennis in het bedrijf brengen. Een opleiding moet daardoor van voldoende niveau zijn en gericht zijn op specifieke vakgebieden waar het bedrijf actief in is. Dit stelt eisen aan het opleidingsinstituut en aan de leerling of student die de vaardigheden gedurende de opleiding goed moeten aanleren om deze later in de praktijk toe te kunnen passen. De vaardigheden en kwaliteiten van afgestudeerde technici zijn echter verschillend ondanks het feit dat ze dezelfde opleiding hebben afgerond.
Opleidingsniveau geeft niet altijd de kwaliteiten van kandidaten weer
Het opleidingsniveau of de opleidingsrichting geeft niet altijd een goed beeld van de kwaliteiten van een sollicitant. Allereerst is onduidelijk hoeveel moeite iemand heeft gehad om een opleiding te behalen. Daarnaast is er ook een verschil tussen opleidingsinstituten en de kwaliteit van opleiding. Dit verschil bestaat ondanks het feit dat veel opleidingen dezelfde of bijna dezelfde naam dragen. Daarnaast zegt een opleiding weinig over iemand zijn of haar daadwerkelijke interesse in een bepaald vakgebied.
Sommige leerlingen of studenten volgen een bepaalde opleiding omdat ze nog niet wilden werken. Daarnaast volgen sommigen een opleiding terwijl ze zich onvoldoende hebben georiënteerd op de verschillende opleidingen die er te volgen zijn. Het is verbazingwekkend dat sommige leerlingen en studenten een opleiding afronden omdat ze daar nu eenmaal aan begonnen zijn. Eenmaal afgestudeerd blijken ze niets met hun opleidingskeuze of opleidingsniveau te willen doen.
Een ander uiterste vormen de leerlingen en studenten die een opleiding volgen enkel en alleen omdat daar vermoedelijk veel werk in te vinden is. Een aantal van hen heeft nauwelijks aanleg voor de technieken die in de opleiding aan de orde komen. Ze studeren af en beschikken daardoor over een basiskennis maar missen de aanleg of passie voor een bepaald vakgebied waardoor ze niet over de vindingrijkheid, inzicht en creativiteit beschikken die in veel technische beroepen is vereist.
Er zijn verschillende opleidingen en verschillende opleidingsniveaus. De mensen die deze opleidingen en niveaus behalen verschillen echter ook. Een opleidingsniveau koppelen aan de waarde van een arbeidskracht is natuurlijk belangrijk tijdens een selectieprocedure. Toch moet dit niet het belangrijkste punt zijn waarop moet worden geselecteerd. Hieronder is in een alinea weergegeven wat belangrijke punten zijn waarop geselecteerd moet worden wanneer een sollicitant voor een bepaalde functie in aanmerking wil komen.
Aandachtspunten voor het selecteren van technisch personeel
Techniek draait voor een belangrijk deel om uitvoeren. In opleidingen blijkt vaak al welke leerlingen en studenten zich meer op de theorie richten dan de praktijk. Meestal blinkt iemand uit in één van deze twee onderdelen van de opleiding. Leerlingen en studenten die theoretisch goed presteren en daarnaast ook nog in de praktijk echte vakmensen zijn komen niet veel voor. Een echte theoreticus is meestal minder geschikt voor een uitvoerende technische functie dan een praktijkgericht persoon. Toch kunnen beide personen een mbo opleiding hebben afgerond.
Voor technisch uitvoerende functies zoals bijvoorbeeld lasser, slijper, polijster, relingzetter en fitter kan men wel een afgeronde mbo opleiding niveau 4 in de richting van metaal of werktuigbouwkunde vereisen maar is dit noodzakelijk? Deze werkzaamheden komen in een gemiddelde technische mbo opleiding slechts beperkt aan bod. De zogenoemde ‘kneepjes van het vak’ leert men vaak in de praktijk. Hierdoor kunnen mensen die van hobbymatig als kind thuis in de werkplaats van hun vader gelast hebben vaak beter lassen dan leerlingen die alleen gelast hebben op een algemene technische opleiding in de metaal zoals de opleiding mbo werktuigbouwkunde.
Voor technisch uitvoerende functies is het meestal niet nodig om een zware theoretische opleiding te vereisen in de vacature. Dit schrikt veel technische vakkrachten af die wel over de nodige vaardigheden beschikken maar niet het gewenste opleidingsniveau hebben. Juist in de uitvoerende techniek is vakmanschap en inzicht van groot belang. In veel opleidingen wordt hier nog te weinig aandacht aan besteed. Iemand moet ‘gevoel’ hebben voor het vak. Dit is lang niet altijd te leren. Sommige vakmensen die uitvoerend uitstekend werk leveren haken vaak af op een opleiding waar veel aandacht uit gaat naar de theoretische aspecten van het vakgebied. Zo kan iemand die uitstekend kan lassen wel helemaal niet goed zijn in wiskunde, natuurkunde of technisch tekenen. Wanneer een opleidingsinstituut veel waarde hecht aan deze theoretische opleidingen zal iemand die een passie heeft voor de uitvoerende kant van een beroep zich niet op zijn of haar plek voelen. In het ergste geval zal hij of zij de opleiding afbreken.
Het afbreken van een opleiding staat slecht op een cv. Mensen die verantwoordelijk zijn voor het werven en selecteren van technisch personeel moeten een goed onderscheid kunnen maken tussen voortijdig schoolverlaters die hun opleiding hebben afgebroken omdat ze theoretisch niet goed konden meekomen en voortijdig schoolverlaters die hun opleiding hebben afgebroken omdat ze niet gemotiveerd waren. Daarvoor moet een cv doorgelezen worden. Hobby’s, werkervaring en interessegebieden kunnen een ander licht werpen op de motivatie en vakkennis van een sollicitant.
Ook in kantoorfuncties kunnen sommige studenten een opleiding eerder hebben beëindigd omdat bepaalde vakgebieden zoals bijvoorbeeld wiskunde en natuurlijk moeilijk voor hen waren. Een technisch tekenaar zal echter altijd een bepaalde basiskennis nodig hebben van wiskunde en in mindere mate van natuurkunde. Daarom gaan technische opleidingen op HBO niveau meestal diep in op deze vakken of modules. De opleiding HBO werktuigbouwkunde blijkt voor veel technici een uitdaging met name op het gebied van wiskunde en natuurkunde. Een aantal van hen stopt deze opleiding juist omdat ze deze modules moeilijk of in het geheel niet kunnen halen. Onder deze voortijdig schoolverlaters kunnen grote technici aanwezig zijn die uitstekend nieuwe technische oplossingen kunnen bedenken voor bepaalde problemen. Ook hier is het belangrijk dat iemand verder kijkt op het cv van een sollicitant. Hobby’s, projecten, inzicht en visie over technologie kunnen van een kandidaat een duidelijker beeld schetsen waardoor iemand toch geschikt is voor een functie. In een aantal gevallen zal een voortijdig schoolverlater meer geschikt zijn voor een functie dan iemand die de opleiding plichtsgetrouw maar zonder passie heeft afgerond.
Hierbij is ook het opleidingsinstituut een belangrijke factor. In Nederland moet meer aandacht worden besteed aan het bedenken van nieuwe technologieën waarbij buiten bepaalde kaders gedacht moet worden. In veel opleidingen wordt nog teveel binnen kaders gedacht. Leerlingen en studenten leren producten, machines en constructies maken conform de richtlijnen die zijn geboden. Op die manier worden technische oplossingen gereproduceerd. Als men de techniek verder wil brengen zal men meer de aandacht moeten leggen op bedenken van nieuwe concepten en deze moeten toetsen.
Selecteren van technisch personeel tot slot
Het selecteren van geschikt technisch personeel is niet eenvoudig. Het vereist vaak technische kennis om de technische kennis van een sollicitant op de juist waarde te schatten. Medewerkers die verantwoordelijk zijn voor de werving en selectie van technisch personeel doen er verstandig aan om zich te verdiepen in de techniek waarvoor ze een geschikte sollicitant moeten selecteren. Deze technische kennis zorgt er voor dat niet alleen geselecteerd wordt op opleidingen en opleidingsniveau maar juist op vakmanschap, technisch inzicht en visie. Deze eigenschappen zijn persoonsgebonden en maken iemand geschikt voor een bedrijf en een specifieke functie. Iemand die echt een passie heeft voor de techniek en een bepaald technisch beroep kun je tijdens een selectieprocedure prima herkennen. Hij of zij zal zeer geïnteresseerd reageren op technische vragen. Sommige technici zijn echter niet heel spraakzaam. Dit maakt ze nog niet ongeschikt. Communicatieve vaardigheden zijn niet in elke technische functie vereist. Iemand die weinig communiceert kan aan de hand van een proeflas of foto’s vaak goed aantonen of het een vakkundig goed onderlegd persoon is. Daarnaast kunnen ze ook praktijkvoorbeelden noemen en aangeven hoe ze bijvoorbeeld een lastoestel moeten instellen en waar je bijvoorbeeld op moet letten als je gaat verspanen.
Sommige technici kunnen heel goed praten over hun werk en kunnen in de praktijk juist weinig waar maken. Iemand die selecteert en daarbij zijn of haar technische kennis gebruikt weet over het algemeen goed onderscheid te maken tussen mensen die goed kunnen praten en goed kunnen werken. Voor beide personen zijn functies, iemand die goed selecteert weet de juiste persoon voor de juiste functie te selecteren. Opleidingsniveau en opleidingsrichting blijven belangrijk maar het toepassen van de juiste vragen over techniek zal uiteindelijk er toe leiden dat sollicitanten tot hun recht komen en de juiste kandidaat wordt geselecteerd.