Wat is XZN of multi-torx?

In de kop van schroeven is meestal een uitsparing aangebracht. Deze uitsparing kan van vorm verschillen. De uitsparing is bepalend voor het gereedschap dat gebruikt kan worden om de schroef vast en los te draaien. Door de jaren heen zijn er veel verschillende vormen ontstaan. De meest eenvoudige is de dunne gleuf of streep die in de kop van schroeven is aangebracht. Op deze dunne gleuf kan een ‘platte’ schroevendraaier worden geplaatst om de schroef aan te draaien.

XZN Multi Torx
XZN Multi Torx

Echter, deze schroevendraaiers schieten wel eens uit de gleuf als er veel kracht wordt uitgeoefend. Daarom zijn er ook andere vormen zoals de + vormige uitsparing die ook wel een ster wordt genoemd. Hiervoor gebruikt men sterschroevendraaiers. Een zeskantige uitsparing is bestemd voor een inbussleutel en een stervormige zeskant duid op torx. Een nog complexere vorm is de XZN. Dit is een veeltand (ster) en wordt ook wel multi-torx of spline genoemd.

De vorm van een XZN multi torx uitsparing
De vorm van een XZN multi torx uitsparing

Verschil tussen XZN en torx
Torx en XZN lijken een beetje op elkaar alleen heeft XZN in totaal twaalf punten in de uitsparing en torx heeft er zes. XZN is als het ware een profiel dat samengesteld is uit drie vierkanten en niet uit twee zeshoeken. De Engelse benaming van XZN is square. De tanden in de uitsparing bevinden zich in een hoek van 90 graden in plaats van 120 graden. Hierdoor kan er geen gebruik worden gemaakt van een inbussleutel om deze schroeven en bouten aan te draaien. Indien men wel een inbussleutel gebruikt zal men de vertanding beschadigen. Het grote aantal tanden zorgt er voor dat een groot aandraaimoment kan worden overgebracht door de sleutel op de kop van de schroef. Deze kan afbreken als men te veel kracht uitoefent. Het bitje van XZN past goed in de uitsparing waardoor het bitje er niet snel uit schiet. Men kan echter niet gebruik maken van een XZN bitje van een andere maat dan exact dezelfde maat sleutel voor de uitsparing in de kop van de schroef. Als de uitsparing vol raakt met vuil kan men de XZN-sleutel er niet goed op plaatsen en komt deze niet diep genoeg. Dit heeft ten gevolg dat de kracht van het aandraaien volledig op de bovenkant van de boutkop/ schroefkop wordt uitgeoefend. De tanden kunnen dan snel slijten en daarnaast loopt men de kans dat de XZN-sleutel uitschiet.

In welke vormen is XZN gereedschap beschikbaar?
Er zijn XZN gereedschappen beschikbaar in de vorm van dopsleutels, L-sleutels en bits voor schroefmachines. Daarbij wordt de maataanduiding meestal in metrische maten aangegeven. De metrische maten 4, 5, 6, 8, 10 en 12 worden veel gebruikt. Er zijn echter ook producenten die gebruik maken van speciale afwijkende maten zodat consumenten/ eindgebruikers zelf geen aanpassingen aan het product kunnen uitvoeren. Zij zijn dan min of meer verplicht om de reparaties of het onderhoud uit te laten voeren door het bedrijf dat het product heeft geleverd.

Waar worden XZN-schroeven toegepast?
XZN-schroeven worden op de bouw bijna niet gebruikt. De schroeven met een XZN-uitsparing worden vooral toegepast in de voertuigenindustrie. In de autoindustrie worden deze schroeven en bouten bijvoorbeeld toegepast voor het vast zetten van cilinderkoppen. Dit gebeurd onder andere bij de Duitse automerken zoals BMW en Mercedes. Ook bij Volkswagen en Porsche worden bepaalde delen nog met XZN bouten vastgezet.