Uitzendbureaus hebben een commercieel belang en zijn daardoor bereid om met hun klanten mee te denken. Daar is op zich niets mis mee behalve wanneer de opdrachtgever van uitzendbureaus vraagt om kandidaten te selecteren op basis van discriminatie. In Nederland is wettelijk vastgelegd dat iedereen evenveel kans moet hebben op een baan. Daarbij moeten geslacht, afkomst en geloofsovertuiging bijvoorbeeld geen rol spelen. Dit ligt vastgelegd in artikel 1 van de Grondwet. Bovendien staat deze bepaling ook nog omschreven in de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB). Uit het onderzoek van Radar kwam naar voren dat bijna de helft van de intercedenten die (onbewust) aan het onderzoek deelnamen bereid is om mee te gaan met discriminerende selectiecriteria. Bij dit onderzoek kunnen echter wel duidelijke kanttekeningen worden geplaatst zoals je in onderstaande tekst zult lezen.
Uitzendbureaus en discriminatie
Uitzendbureaus moeten zich uiteraard aan deze wettelijke bepalingen houden. Toch blijkt dat uitzendbureaus zich in praktijk niet altijd aan deze regels houden volgens het televisieprogramma Radar. Het tv-programma Radar heeft namelijk onderzoek gedaan naar discriminatie onder uitzendbureaus. Tijdens dit onderzoek werden uitzendbureaus in de provinciale hoofdsteden zonder waarschuwing opgebeld met de vraag of ze mensen kunnen leveren voor een callcenter. Daarbij werd aan de intercedent, vestigingsmanager of consultant van het uitzendbureau expliciet gevraagd om geen Turken, Marokkanen of Surinamers te selecteren. De zogenaamde aanvrager zou namelijk geen mensen van deze afkomst willen inzetten vanwege “slechte ervaringen in het verleden”.
Onderzoek van Radar naar discriminatie onder uitzendbureaus
Uiteraard werd de aanvraag gedaan door een onderzoeker/ acteur in opdracht van Radar waardoor de aanvraag die gedaan werd ook fictief was. Dit wist de intercedent of andere medewerker van het uitzendbureau echter niet. Ongeveer 47 procent van de medewerkers van het uitzendbureau ging direct mee met de wens van de aanvrager van het fictieve callcenter. Daarnaast had ook 36 procent van de uitzendondernemingen aangegeven dat ze met dergelijke discriminerende eisen geen rekening kon houden. Het overige percentage uitzendbureaus dat aan het onderzoek deelnam had in het geheel geen uitspraken gedaan over de selectie.
Effect onderzoek op uitzendbureaus
Hoewel een onderzoek naar discriminatie op zich niet verkeerd is kan men dit onderzoek van Radar bij veel uitzendbureaus niet echt waarderen. Allereerst wordt een fictief bedrijf genoemd en wordt daarnaast ook nog een fictieve aanvraag ingediend voor de tewerkstelling van vijf of een ander aantal uitzendkrachten. Het uitzendbureau krijgt daardoor de indruk dat er daadwerkelijk een mogelijkheid bestaat om werknemers te plaatsen. Feitelijk wordt het uitzendbureau door dergelijke onderzoeken voor de gek gehouden. Ook werd het uitzendbureau na de fictieve aanvraag niet direct opgebeld om aan te geven dat er een onderzoek werd gedaan en dat de aanvraag niet echt is. Werknemers op het uitzendbureau kunnen daardoor de hoop en verwachting hebben om toch nog werknemers te kunnen plaatsen, uiteraard ongeacht hun afkomst.
Discrimineert Radar?
De selectie van Radar om alleen in te gaan op racisme en niet op andere vormen van discriminatie zoals leeftijdsdiscriminatie of discriminatie op grond van geslacht is vreemd. Of vind Radar deze keuze juist voor de hand liggend? Juist door het specifiek benoemen van bepaalde bevolkingsgroepen als ‘ongewenst’ in een onderzoek geeft men extra lading aan het discriminatie-onderwerp en werkt men stigmatisering van deze groepen in de hand.
Waarom heeft Radar juist voor Surinamers, Turken en Marokkanen gekozen voor haar onderzoek en niet voor Duitsers, Engelsen, Amerikanen of Australiërs? Door een dergelijke selectie te maken zou Radar zichzelf moeten afvragen of ze zelf niet bezig is om bepaalde bevolkingsgroepen mede te stigmatiseren. Wat is de beeldvorming van Radar zelf over deze bevolkingsgroepen? Had Radar bijvoorbeeld verwacht dat ze door Surinamers, Turken en Marokkanen in het onderzoek te benoemen de grootste kans zou hebben om uitzendbureaus te ‘verleiden’ of ‘over te halen’ om mee te gaan in discriminatie in de arbeidsbemiddeling? Daar heeft het in ieder geval wel sterk de schijn van. Ook het feit dat Radar de onderzoeken heeft uitgevoerd onder uitzendbureaus in grote provinciale steden roept vraagtekens op. In grote steden zou namelijk volgens de media het meeste (over)last zijn van ‘bepaalde bevolkingsgroepen’. Wederom een handige keuze van Radar om de kans op ‘beet’ onder uitzendbureaus te vergroten.
Alles voor de kijkcijfers
Bovendien heeft Radar natuurlijk ook nog het belang van de kijkcijfers. Uitzendbureaus moeten assertief reageren op discriminerende voorstellen van een betaald ‘acteur’ die het uitzendbureau een aantal mogelijke plaatsingen in het verschiet stelt. Daarbij moet de intercedent (of andere medewerker) niet de focus leggen op het aantal plaatsingen maar juist op het discriminerende aspect van de aanvraag.
Het is mooie aanlokkelijke verleiding waarbij de ‘acteur’ als eerste discrimineert en wacht tot dat de uitzendonderneming hierin meegaat zodat het percentage discriminerende uitzendbureaus omhoog gaat. Een val voor een intercedent die voor een aantal uitzendondernemingen verkeerd is uitgepakt. Zij kregen echter net als de correcte uitzendbureaus (die niet meegingen in de discriminatie) helemaal geen kans om uitzendkrachten te plaatsen en hebben meegeholpen aan het opkrikken van de kijkcijfers van Radar. En de Surinamers, Turken en Marokkanen zijn alleen maar als middel gebruikt in dit onderzoek.
De werkelijkheid
Misschien zou Radar eens uitzendbureaus moeten gaan bezoeken en moeten gaan vragen wat de etnische afkomst is van het werkenden bestand van uitzendbureaus? Ook dan zou Radar onder het mom van goede bedoelingen een onderzoek doen waarin ze haar eigen racisme projecteert, maar het beeld van de werkelijkheid wordt dan wel beter. Uitzendbureaus zijn doorgaans namelijk niet racistisch maar kijken puur naar het commerciële belang. Dit is namelijk het invullen van de vacature en het bieden van werk aan werkzoekenden.
Het maakt niet uit welke kleur, geloof of welke achtergrond iemand heeft zolang er maar een geschikte werkplek is, dan plaatst een uitzendbureau iedereen. Daardoor is de diversiteit onder uitzendkrachten van een uitzendbureau vaak enorm en dat is goed. Voor alle bevolkingsgroepen is er werk via een uitzendbureau. Sommige uitzendbureaus zijn zelfs gespecialiseerd in het bemiddelen van buitenlandse krachten. Denk aan uitzendbureaus die Poolse, Hongaarse en Roemeense arbeidskrachten bemiddelen.