Geplande slijtage is het bewust inkorten van de functionele levensduur door bedrijven zodat consumenten genoodzaakt worden om nieuwe producten aan te schaffen. Geplande slijtage wordt ook wel geplande veroudering genoemd. Andere termen hiervoor zijn ingebouwde veroudering of geprogrammeerde veroudering in bijvoorbeeld embedded software. In het Engels noemt men geplande slijtage planned obsolescence. In de tekst hieronder is meer informatie weergegeven over geplande slijtage en in welke vormen dit voor kan komen op de markt.
Geplande slijtage
Het klinkt natuurlijk best gek dat slijtage gepland wordt. Een product moet immer zo lang mogelijk mee gaan toch? Nou dat vinden veel fabrikanten juist niet. Door de levensduur van producten in te korten word een product sneller onbruikbaar en zal de consument gedwongen worden om een nieuw product te kopen.
Vormen van geplande slijtage
Geplande slijtage kan op enorm veel verschillende manieren worden ingezet door de industrie. Zo kan men bijvoorbeeld er voor zorgen een product uit de mode raakt door nieuwere, modernere versies op de markt te brengen. Geraffineerder wordt het wanneer de oudere versies van een apparaat technisch te traag of te weinig capaciteit hebben om modernere programma’s te kunnen gebruiken. Bedrijven kunnen er voor zorgen dat de verouderde versies niet meer een update kunnen krijgen waardoor ze onbruikbaar worden. Daarbij wijzen bedrijven er vaak op dat het repareren of herstellen meer geld gaat kosten dan het aanschaffen van een nieuw apparaat. Ook worden onderdelen onnodig duur gemaakt om herstellen zoveel mogelijk te ontmoedigen.
Bedrijven kunnen in het ontwerp van een apparaat de kabels, aansluitingen en randapparatuur veranderen waardoor de oude apparaten niet meer op de moderne apparaten passen. Nog geraffineerder wordt het wanneer batterijen van bijvoorbeeld smartphones maar een bewust bepaalde beperkte levensduur hebben. Een voorbeeld hiervan zijn de time capsules van Apple’s. Deze timecapsules zorgden er voor dat het apparaat er mee ophield na ongeveer 18 maanden na aankoop. Ook de levensduur van computers wordt bewust verkort. Dit komt onder andere naar voren uit een onderzoek van Arizona State University. De conclusie uit een onderzoek naar de levensduur van desktopcomputers is dat de levensduur van deze computers in de periode tussen 1985 en 2010 ongeveer met tweederde verminderde: van gemiddeld 10,7 tot 3,5 jaar.
Een ander bekend voorbeeld van geplande slijtage treft men aan bij inkjetprinters. Bepaalde printers zouden zijn uitgerust met een telsysteem. Na een bepaalde hoeveelheid prints zou de printer er mee ophouden hoewel de printer verder wel technisch in orde is. Deze vorm van geplande slijtage zou zijn ingevoerd om te voorkomen dat het reservoir om overtollige inkt op te vangen op termijn gaat overlopen. Geplande slijtage is overigens niet iets van de laatst jaren. In december 2010 heeft men in de documentaire The Light Bulb Conspiracy aangegeven dat er al geplande veroudering werd ingevoerd in 1924. Toen hadden de vier grootste gloeilampfabrikanten ter wereld al afspraken gemaakt om de levensduur van hun product doelbewust en gecoördineerd te beperken.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Geplande slijtage staat haaks op verantwoord ondernemen. Geplande veroudering of geprogrammeerde veroudering is in feite een vorm van bedrog. In oktober 2013 werd door het Europees Economisch en Sociaal Comité een oproep gedaan tot een nultolerantie op het gebied van geplande veroudering. Dat betekent dat geplande slijtage niet geaccepteerd wordt. Toch gaan bedrijven regelmatig over deze grens heen. Er werden miljoenen euro’s aan boetes opgelegd aan Apple en Samsung die met softwareupdates apparaten vertraagden. Het mag duidelijk zijn dat deze vorm van bedrog allesbehalve klantvriendelijk is. Bovendien past geplande veroudering niet in een maatschappij die gericht op verduurzaming en circulaire economie.