Fabrikanten van giftige, gevaarlijke en schadelijke stoffen zijn verplicht om waarschuwingen aan te brengen op de verpakking van de giftige stof. Deze waarschuwingen moeten duidelijk zichtbaar zijn voor mensen die de verpakking zien. Door de etiketten kunnen mensen de stof beter herkennen en kunnen ze beter rekening houden met de gevaren die de stof met zich meebrengt. Bedrijven kunnen in hun Arbobeleid en bijbehorende Risico Inventarisatie en Evaluatie ook beter rekening houden met de risico’s van giftige stoffen als ze door duidelijke etikettering op de hoogte worden gebracht van de risico’s van de stof en de veiligheidsmaatregelen die in acht genomen moeten worden.
Wat moet er op een etiket van een gevaarlijke stof staan?
Op de etiketten van giftige stoffen zal duidelijk moeten worden aangegeven om wat voor stof het gaat en wat de gevaren daarvan zijn. Daarnaast dient ook aanvullende informatie te worden weergegeven namelijk veiligheidsaanbevelingen. Kort samengevat dient de volgende informatie op de verpakking van de gevaarlijke stof te staan:
- De naam van de stof.
- De naam van de producent of fabrikant.
- Gevaarsymbolen waarmee duidelijk wordt wat de risico’s van de stof zijn.
- R-zinnen waarmee bijzondere risico’s worden aangegeven.
- S-zinnen waarmee veiligheidsaanbevelingen worden gedaan.
Indien de giftige stoffen naar Nederland worden vervoerd en in Nederland worden gebruikt dan dient de bovenstaande informatie in ieder geval in het Nederlands op de etiketten te worden weergegeven. De R-zinnen en S-zinnen worden hieronder nog verder uitgelegd. Ook H-zinnen en P-zinnen worden kort uitgelegd.
Wat zijn R-zinnen?
R-zinnen zijn codes die beginnen met een ‘R’ daarna volgt een tweetal cijfers. De letter ‘R’ staat voor Risk dat het Engelse woord is voor risico. Met R-zinnen worden dus risico’s duidelijk gemaakt. Tegenwoordig maakt men geen gebruik meer van R-zinnen maar gebruikt men H-zinnen die later worden besproken. Men treft echter in bedrijven nog wel oude verpakkingen aan met etiketten met R-zinnen daarop. Ter illustratie worden daarom hieronder een aantal voorbeelden van R-zinnen genoemd:
R10 Ontvlambaar.
R21 Schadelijk bij aanraking met de huid.
R22 Schadelijk bij opname door.
R23 Vergiftig bij inademing.
R26 Zeer vergiftig bij inademing.
R27 Zeer vergiftig bij aanraking met de huid.
R28 Zeer vergiftig bij opname door de mond.
R34 Veroorzaakt brandwonden.
R35 Veroorzaakt ernstige brandwonden.
R37 Irriterend voor de ademhalingswegen.
R50 Zeer vergiftig voor in het water levende organismen.
Wat zijn S-zinnen?
S-zinnen zijn zinnen die veiligheidsmaatregelen inzichtelijk maken. Dit zijn de veiligheidsmaatregelen die men moet nemen als men met deze stoffen werkt. De letter ‘S’ staat voor het Engelse woord ‘safety’ dat in het Nederlands ‘veiligheid’ betekend. Het zijn dus regels die er voor zorgen dat de risico’s, die in de R-zinnen zijn benoemd, kunnen worden beheerst. Echter zijn S-zinnen ook verouderd net als R-zinnen die hierboven werden benoemd. In plaats van S-zinnen worden tegenwoordig de P-zinnen gebruikt. Deze P-zinnen worden later besproken. S-zinnen zijn echter nog steeds te vinden op oude etiketten van giftige stoffen. Daarom worden hieronder een aantal voorbeelden van S-zinnen genoemd:
S1 Achter slot bewaren
S2 Buiten bereik van kinderen bewaren
S7 In goed gesloten verpakking bewaren
S9 Op een goed geventileerde plaats bewaren
S16 Verwijderd houden van ontstekingsbronnen. Niet roken.
S23 Gas/rook/damp/spuitnevel niet inademen
S24 Aanraking met de huid vermijden
S25 Aanraking met de ogen vermijden
S26 Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen
S30 Nooit water op deze stof gieten
S36 Draag geschikte beschermende kleding
S37 Draag geschikte handschoenen
S39 Een bescherming voor de ogen/ voor het gezicht dragen
S45 In geval van ongeval of indien men zich onwel voelt, onmiddellijk een arts raadplegen (indien mogelijk hem dit etiket tonen)
S61 Voorkom lozing in het milieu. Vraag om speciale instructies/veiligheidskaart.
EU GHS en VN GHS
R-zinnen en S-zinnen worden tegenwoordig niet meer op nieuwe etiketten en verpakkingen beplaatst van chemische stoffen. In plaats daarvan gebruikt men H-zinnen en P-zinnen dit en zijn gevarenaanduidingen volgens Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS). Deze GHS komt voort uit de Verenigde Naties en wordt daarom aangeduid met VN GHS. Deze VN GHS is vastgesteld in 2002.
De lidstaten van de Europese Unie hebben aan de Europese commissie gevraagd om de VN GHS richtlijnen om te zetten in een bindende Europese regelgeving over de indeling van etiketten en de codes die daarop moeten staan. De VN GHS werden daarop door de verordening 1272/2008 vastgelegd waardoor de EU GHS in 2009 een feit werd. De EU GHS is de Europese vertaling van de VN GHS en wordt in de Europese Unie gebruikt als verplichte richtlijn voor etiketten van gevaarlijke en chemische stoffen. Het EU GHS bevat echter nog wel een aantal elementen uit het oude systeem waarbij gebruik werd gemaakt van R-zinnen en S-zinnen. Dit ziet men onder andere terug in de EUH-zinnen die een paar alinea’s hieronder verder worden besproken.
Wat zijn H-zinnen?
H-zinnen zijn gevarenaanduidingen en vervangen de R-zinnen op nieuwe etiketten. De H-zinnen zijn codes die beginnen met de ‘H’ van het Engelse woord ‘hazard’ dat in het Nederland gevaar betekenend. We noemen willekeurig een aantal H-zinnen die men kan aantreffen op de verpakking van gevaarlijke stoffen:
H200 Instabiele ontplofbare stof.
H227 Brandbare vloeistof
H290 Kan bijtend zijn voor metalen
Wat zijn P-zinnen?
De P-zinnen komen ook voort uit het Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS). De letter ‘P’ staat voor het Engelse woord ‘Precautions’ dat voorzorgsmaatregelen betekend. De P-zinnen vervangen de S-zinnen op nieuwe etiketten. We noemen willekeurig een aantal P-zinnen als voorbeeld:
P201 Alvorens te gebruiken, de speciale aanwijzingen raadplegen
P232 Tegen vocht beschermen
P233 In goed gesloten verpakking bewaren
EUH-zinnen
Een aantal R-zinnen zijn overgenomen in het nieuwe EU-GHS (CLP) systeem en genoteerd in zogenaamde EUH-zinnen. De EU-GHS wordt ook wel de CLP-verordening genoemd en is de nieuwe Europese verordening met betrekking tot de indeling (Classification), etikettering (Labelling) en verpakking (Packaging) van chemische stoffen en chemische mengsels. In dit nieuwe systeem zijn een aantal R-zinnen overgenomen deze geven net als R-zinnen (aanvullende) informatie over gevaren. De EUH-zinnen komen uit de oude R-zinnenlijst en worden ter aanvulling gebruikt in het nieuwe systeem EU-GHS (CLP). We noemen een aantal voorbeelden van EUH-zinnen:
EUH001: In droge toestand ontplofbaar.
EUH014: Reageert heftig met water.
EUH018: Kan bij gebruik een ontvlambaar/ontplofbaar damp- luchtmengsel vormen.
EUH044: Ontploffingsgevaar bij verwarming in afgesloten toestand.
EUH029: Vormt giftig gas in contact met water.
EUH032: Vormt zeer giftig gas in contact met zuren.
EUH066: Herhaalde blootstelling kan een droge of een gebarsten huid veroorzaken.
EUH071: Bijtend voor de luchtwegen.
EUH059: Gevaarlijk voor de ozonlaag. (vervangen door H-zin H420)
Symbolen op giftige stoffen
Naast de H-zinnen en P-zinnen worden ook symbolen geplaatst op de verpakking van gevaarlijke stoffen. Deze symbolen maken het gevaar van de stoffen meer visueel. Men dient echter wel de symbolen te kennen. Als men de symbolen niet kent kan het zeer gevaarlijk zijn om met de desbetreffende stoffen te werken. Men kent de risico’s immers niet. Daarom worden in veel trainingen zoals VCA trainingen, veiligheidstrainingen maar ook tijdens toolboxmeetings aandacht besteed aan symboolherkenning zodat men de stoffen op de werkvloer kan het kennen en weet welke beheersmaatregelen men moet treffen.