Ioniserende straling is een straling die voldoende energie bevat om een elektron uit de buitenste schil van een atoom weg de schieten. Door het wegslaan van de elektron krijgt het atoom een positieve lading in plaats van een neutrale lading. Dit effect zorgt er voor dat een atoom wordt geïoniseerd. Het atoom verandert dan in een ion dit is een elektrisch geladen atoom. Ioniserende straling is gevaarlijk en daarnaast kunnen mensen deze straling niet met hun zintuigen waarnemen. Men kan de straling niet horen, niet proeven, niet zien en niet ruiken. De effecten van ioniserende straling kan men echter wel voelen. Ioniserende straling ontstaat bij radioactiviteit. Bij radioactiviteit vallen atoomkernen uiteen in een spontane reactie. Ioniserende straling heeft dus te maken met radioactiviteit. Wat precies het verband is wordt kort uitgelegd in de volgende alinea.
Ioniserende straling en radioactieve straling
Regelmatig wordt ioniserende straling ‘radioactieve straling’ genoemd deze benaming is echter niet juist. De term ‘radioactief’ betekent letterlijk ‘actief straling uitzendend’ dit is echter niet het proces dat plaatsvindt bij ioniserende straling. Een radioactieve stof geeft echter wel een ioniserende straling. Bij ioniserende straling wordt het bestaande materiaal verandert. Er ontstaan in het bestraalde materiaal elektrisch geladen deeltjes en daardoor zal de structuur van het materiaal wijzigen. Ioniserende straling is gevaarlijk omdat het de celstructuur van mensen kan veranderen.
Waar kan men ioniserende staling aantreffen?
Ioniserende straling wordt afgegeven door radioactieve stoffen. In processen en arbeidsomstandigheden waarbij radioactieve stoffen (kunnen) voorkomen bestaat tevens de kans op ioniserende straling. We noemen een aantal voorbeelden van situaties waarin ioniserende straling kan voorkomen:
- Aardgaswinning, verwerken van erts.
- Kerncentrales en kernwapentechniek.
- Geneeskunde, tandheelkunde, verpleging waarbij men werkt men radioactief materiaal.
- Materiaalcontrole.
- Meetapparatuur in de procesindustrie
- Detectieapparaten
Veiligheidsmaatregelen bij ioniserende straling
Ioniserende straling kan een groot gevaar opleveren voor de gezondheid en veiligheid van mensen. Omdat de straling niet direct door mensen waargenomen kan worden is deze straling zeer verraderlijk en gevaarlijk. Mensen die aan ioniserende straling worden blootgesteld kunnen veranderingen krijgen in hun levende cellen. Deze cellen kunnen beschadigen en afsterven. Ook kunnen ze blijvend beschadigd blijven en een gezwel gaan vormen. Het effect van de ioniserende straling is afhankelijk van:
- Het soort radioactieve stof.
- De duur van de blootstelling.
- De afstand tot de stralingsbron.
- De middelen die zijn genomen om de mens af te schermen van de stralingsbron, bijvoorbeeld persoonlijke beschermingsmiddelen.
Deze vier factoren maken duidelijk hoe men zich het beste kan beschermen tegen ioniserende straling namelijk door:
- Jezelf zo ver mogelijk te verwijderen van de stralingsbron.
- Verpakkingen met radioactieve materialen moeten heel blijven en beslist niet beschadigd worden.
- Er voor zorgen dat niemand in de buurt van de stralingsbron kan komen door een gebied af te zetten.
- Het plaatsen van waarschuwingsborden met een duidelijk leesbare tekst.
- Het dragen van speciale Persoonlijke Beschermingsmiddelen die bestand zijn tegen ioniserende straling en mensen tegen de effecten van deze straling beschermen.
- Het is belangrijk dat voortdurend metingen worden gedaan om de hoogte van de ioniserende straling te bepalen.
Wellicht ten overvloede maar misschien toch het vermelden waard: werknemers die werken met radioactieve stoffen zijn hiervoor speciaal opgeleid en getraind. Een leek moet niet in de buurt komen van stoffen die radioactief zijn en ioniserende straling afgeven.