Een schoorsteen is een met stenen gebouwd kanaal dat wordt aangebracht voor de afvoer van rookgassen. Een schoorsteen is over het algemeen geplaatst boven een stookplaats die tegen de muur is aangebracht in een gebouw. Met het woord ‘schoor’ doelt men op ondersteuning, het woord ‘steen’ maakt duidelijk dat het om een uit stenen gebouwde ondersteuning gaat. De vorm van de huidige schoorstenen is als sinds het midden van de 17e eeuw in gebruik. Vanaf die periode werd het gebruik van open vuur beperkt. Ruim daarvoor werden ook vuren binnenshuis geplaatst en verliet de rook via kleine of grote gaten in het dak de woonruimte.
Ontwikkeling van de schoorsteen
De eerste rookkanalen bestonden daarom uit een grote opening in het dak waardoor de rook de woning kon verlaten. Pas later werd deze opening ondersteund (geschoord) doormiddel van stenen. De schoorsteen deed haar intrede. Dit zorgde ook voor een verandering in de woning. Vaak werden open haarden in het midden van een woning geplaatst. De schoorsteen zorgde er echter voor dat het rookkanaal langs de muur moest lopen. Daarom werd de vuurplaats tegen de muur van de woning geplaatst. De schoorsteen werd op de top van de gevel geplaatst.
Er moest echter voor gezorgd worden dat zoveel mogelijk rook door de schoorsteen werd afgevoerd. Daarom heeft men de schouw ontwikkeld. De schouw is boven de vuurplaats geplaatst en bevat een kap, daarmee vangt men de rookgassen van het vuur op. Door de kap en het rookkanaal worden de rookgassen afgevoerd richting de schoorsteen. Er moet echter voldoende ‘trek’ optreden om de rookgassen door het rookkanaal richting de schoorsteen te trekken. Pas dan kan de schoorsteen goed functioneren.
Hoe werkt een schoorsteen?
Een schoorsteen is een statisch object. Het beweegt niet maar de rookgassen in de schoorsteen bewegen wel. Het s de bedoeling dat deze rookgassen vanaf de vuurplaats richting de schoorsteen worden getransporteerd. Dat wordt bewerkstelligd door een zogenaamde trek. De rookgassen moeten richting de schoorsteen worden getrokken. De werking van de schoorsteen heeft hier meer te maken. Allereerst is zijn de warme rookgassen warmer dan de omringen de lucht.
Warme lucht stijgt op en daarom worden deze warme gassen effectief afgevoerd als men een schouw met een brede kap boven de vuurplaats aanbrengt. De opgewarmde lucht stijgt automatisch op samen met de rook. Daarnaast zorgt de wind er voor dat er lucht wordt aangezogen door de schoorsteen. De wind waait over de schoorsteen en zuigt daarbij de lucht uit de schoorsteen aan. Dit effect is gebaseerd op het principe van Daniel Bernoulli dit is een zwitserse Wiskundige en natuurkundige die de wet van Bernoulli heeft beschreven. Deze wet beschrijft het stromingsgedrag van vloeistoffen en gassen. Aangezien rook een gas is heeft rook ook te maken met de natuurkundige effecten in het stromingsgedrag. De snelheid van de wind zorgt er voor dat de langzamere rookgassen uit de schoorsteen worden aangezogen en dus uit het rookkanaal worden getrokken.