Waarvoor wordt een plaatschaar gebruikt en welke verschillende plaatscharen zijn er?

Plaatscharen worden gebruikt voor de bewerking van metalen platen. Er zijn verschillende plaatscharen die door de metaalbewerker kunnen worden gebruikt. De keuze van de plaatschaar is afhankelijk van de dikte van de plaat die geknipt moet worden. Daarnaast is het ook belangrijk om van te voren goed te weten over welke lengte metaal geknipt moet worden. De vormen die uit metalen platen kunnen worden gehaald kunnen onderling verschillen. Sommige vormen kunnen prima met een plaatschaar worden geknipt terwijl andere vormen beter doormiddel van een lasersnijder uit de plaat kunnen worden gesneden.

Plaat knippen machinaal of met de hand?
Het is belangrijk dat de juiste plaatschaar wordt gebruikt voor de juiste plaatdikte. Wanneer een plaatschaar wordt gebruikt voor materiaal dat te dik is voor de schaar kan de schaar beschadigen. Er zijn verschillende mogelijkheden op metalen platen te knippen. Dit kan bijvoorbeeld worden gedaan met een handplaatschaar die met de hand wordt bediend. Daarnaast is het ook mogelijk om gebruik te maken van een elektrische plaatschaar. Voor dikke platen wordt ook wel gebruik gemaakt van zware plaatscharen die mechanisch aangedreven zijn. De voordelen van een mechanische plaatschaar zijn vooral van toepassing bij dikke platen en grote platen waar grote rechte vormen uit moeten worden gehaald. Een mechanische plaatschaar zorgt er voor dat het werk van de metaalarbeider aanzienlijk wordt verlicht. Daarnaast kan met een mechanische plaatschaar nauwkeurig worden gewerkt. Deze nauwkeurigheid kan ook worden bereikt met de gewone plaatschaar, of blikschaar maar dan is de kwaliteit wel sterk afhankelijk van de vaardigheid van de metaalarbeider.

Verschillende soorten handscharen voor plaatstaal
Er zijn verschillende scharen die kunnen worden gebruikt door de metaalarbeider om metalen platen te knippen. Elke schaar heeft voordelen en nadelen. Deze specifieke eigenschappen maken een schaar geschikt voor een specifieke toepassing. Hieronder is informatie weergegeven over de volgende scharen:

  • Plaatschaar blikschaar
  • Zinkschaar
  • Doorloopschaar
  • Rondbekschaar
  • Gatschaar
  • Vingerschaar
  • Stokschaar
  • Hefboomplaatschaar of hefboomschaar

De scharen die hieronder zijn behandelt zijn divers. Alle scharen zijn met de hand te bedienen en niet elektrisch, pneumatisch of hydraulisch aangedreven. Deze scharen moeten daardoor in beweging worden gebracht door de metaalarbeider zelf. Dit vereist vaardigheid en daarnaast moet de metaalarbeider goed opletten dat hij of zij niet met zijn of haar vingers of hand tussen de messen van deze scharen komt. Veiligheid is zeer belangrijk bij het knippen van metaal. Metaal knippen is een metaalbewerking die niet tot de verspaning wordt gerekend. Er komen geen spanen van het metaal af tijdens het knippen. Het metaal zelf is echter wel heel scherp en kan ook tot verwondingen leiden wanneer er onvoorzichtig mee word omgegaan. Wanneer deze veiligheidsaspecten goed in acht worden genomen kunnen met onderstaande knipgereedschappen prachtige producten worden vervaardigd.

Plaatschaar blikschaar
Wanneer veel kleine rechte stroken moeten worden geknipt dan is een plaatschaar of blikschaar geschikt. Deze schaar wordt met de hand bediend en is geschikt voor dunne plaat. De naam blikschaar wordt veel voor deze schaar gebruikt. De term ‘blik’ geeft al aan dat deze schaar geschikt is voor dunne plaat. Wanneer een plaat te dik is kan de plaat beter mechanisch of elektrisch op maat worden geknipt. Met een blikschaar of plaatschaar kunnen goed rechte vormen worden geknipt. Het is echter moeilijk om ronde vormen met deze handschaar te knippen. Dit komt doordat de messen van de blikschaar recht zijn. De plaat die geknipt word moet tijdens het knippen met de hand worden omgebogen.

Zinkschaar
Voor het knippen van zinken plaat word door dak- en zinkwerkers ook gebruik gemaakt van een zinkschaar. Dit is een schaar die voorzien is van dubbele scharnieren. Daarnaast is een zinkschaar voorzien van een veermechanisme. Dit veermechanisme zorgt er voor dat de zinkschaar automatisch weer open gaat nadat de benen van de schaar zijn ingeknepen. Het knippen met een zinkschaar gaat hierdoor lichter dan het knippen met een blikschaar.

Doorloopschaar
Het gebruik van een doorloopschaar is zeer geschikt voor het knippen van plaatstaal. In tegenstelling tot de blikschaar hoeft bij een doorloopschaar de plaat die geknipt wordt niet aan beide kanten gebogen te worden. Dit komt omdat bij het gebruik van een doorloopschaar de plaat onder de schaar doorloopt, vandaar de naam doorloopschaar. Voor de afvalkant moet de plaat wel met regelmaat worden opgebogen. Het gebruik van een doorloopschaar is zeer geschikt voor het knippen van rechte stukken plaat. Het knippen van ronde vormen is met deze scharen niet eenvoudig.

Rondbekschaar
Voor het knippen van ronde vormen kan beter voor een andere soort handschaar worden gekozen. De schaar die voor ronde vormen word gebruikt heeft een rond mes aan de onderzijde en wordt daarom rondbekschaar genoemd. Deze ronde vorm zorgt er voor dat het afgeknipte deel van de metalen plaat goed onder het mes kan verdwijnen. De rondbekschaar is geschikt om in één richting rond te knippen.

Gatschaar
Een gatschaar heeft in tegenstelling tot de rondbekschaar twee ronde bekken. Hierdoor kan de gatschaar worden gebruikt om in alle richtingen rond te knippen. Daarnaast kan de gatschaar, zoals de naam al doet vermoeden, gebruikt worden om gaten te knippen in metalen platen.

Vingerschaar
Voor heel dun plaatmateriaal kan men gebruik maken van een vingerschaar. Met vingerscharen kan daarnaast ook pakkingmateriaal en isolatiemateriaal worden geknipt. De meskanten zijn scherp en voorzien van kartels. Deze kartels zorgen er voor dat het materiaal dat geknipt moet worden niet wegglijd tijdens het knippen. Het is belangrijk dat bij vingerscharen niet te dik materiaal word geknipt omdat dan de schaar ernstig kan beschadigen of bot kan worden.

Stokschaar
Wanneer dikkere plaat met de hand moet worden geknipt kan gekozen worden voor de stokschaar. In tegenstelling tot de hiervoor genoemde scharen wordt bij de stokschaar aan één kant geklemd in de bakschroef. Hierdoor blijft de schaar goed op zijn plek wanneer de plaat tussen de bek word  gedaan en de lange kant naar beneden wordt gebracht om te knippen. Deze lange kant is het lange schaarbeen en wordt ook wel de stok genoemd. Hierop kan meer druk worden uitgeoefend. Door deze vergroting van druk kan meer knipkracht worden gerealiseerd. Dit zorgt er voor dat de stokschaar geschikt is om dikkere plaat te knippen.

Hefboomplaatschaar of hefboomschaar
Deze schaar is geschikt voor dikkere plaat dan de bovengenoemde soorten plaatscharen. Met een hefboomplaatschaar kan men platen doorknippen tot een maximum van 3 millimeter. De hefboomplaatschaar wordt aan de werkbank bevestigd doormiddel van een aantal bouten. Het ondermes staat hierdoor vast. Het bovenmes kan in beweging worden gebracht doormiddel van een hefboom die scharniert en daarbij het bovenmes naar beneden drukt. Door deze constructie staat deze schaar stevig vast en kan men sneller platen knippen dan met de gewone handschaar die voor plaatstaal wordt gebruikt. Daarnaast kan met de hefboomplaatschaar vaak nauwkeuriger worden gewerkt. De hefboomplaatschaar is alleen geschikt voor recht knippen van materiaal. Ronde vormen kunnen met deze schaar niet worden geknipt. Met de hefboom kan wel een grote knipkracht worden uitgeoefend. Het is belangrijk dat de plaat die tussen het bovenmes en het ondermes wordt aangebracht niet draait en tussen de messen kantelt. Daarom is er een plaatsteun aangebracht op de hefboomplaatschaar. Wanneer deze niet wordt gebruikt moet de metaalbewerker de plaat extra stevig vast houden en de hefboom voorzichtig naar beneden brengen.

Hoe knip je met plaatscharen?
Het is belangrijk dat de scharen die worden gebruikt voor het knippen van plaatstaal op de juiste manier worden gehanteerd. Hierbij moet gelet worden op de plaatdikte en de vorm van de schaar. Wanneer je rechtshandig bent wordt de schaar met de rechterhand vastgehouden. De schaar word aan de handgrepen vastgehouden. Met de linkerhand wordt de plaat vastgehouden die geknipt moet worden. Het is belangrijk dat de hand die de plaat vasthoud tijdens het knippen niet tussen de messen kan komen. Plaatscharen zijn zeer scherp en kunnen ernstige verwondingen toebrengen. De lijn waarlangs geknipt moet worden moet altijd goed te zien zijn voor de bek van de schaar.