Wat is 5S in lean manufacturing?

Lean manufacturing is een methode die gericht is op het verbeteren van bedrijfsprocessen. Doormiddel van Lean manufacturing wordt de klant centraal gesteld bij alle processen die in het bedrijf worden uitgevoerd. Hierbij worden de bedrijfsprocessen nauwkeurig onderzocht en wordt bepaald of een bedrijfsproces een significante meerwaarde oplevert voor het product of dienst die het bedrijf aan haar klanten levert. Verspilling kost een bedrijf veel geld. Volgens Lean manufacturing zijn er verschillende soorten verspilling die aan de orde kunnen komen bij een bedrijf. Deze vormen van verspilling moeten effectief worden aangepakt. Daarvoor is het 5S bedacht. 5S bestaat uit vijf Japanse woorden waarmee het ‘schoonmaken’ of ‘opruimen’ van het bedrijf gestalte kan krijgen.

Waar staat 5S voor in lean manufacturing?
Lean manufacturing zorgt er voor dat bedrijf weer ‘lean’ worden. Dit is een Engels woord dat staat voor het Nederlandse woord ‘slank’. Een slank bedrijf heeft geen overtollige bedrijfsprocessen die de kernprocessen kunnen belemmeren. Daarom moet een bedrijf ‘schoongemaakt’ of ‘opgeruimd’ worden. Daarvoor zijn 5 verschillende termen bedacht. Deze termen zijn allemaal Japans en vormen de 5S. De reden waarom deze termen allemaal Japans zijn ligt in het feit dat Lean manufacturing zijn wortels heeft in de Toyotafabrieken van Japan.  De Japanse begrippen zijn hieronder weergegeven. Achter deze Japanse woorden zijn de Nederlandse woorden gezet waarmee de Japanse woorden vertaald kunnen worden.

  • Seiri: Scheiden
  • Seiton: Schikken
  • Seisō: Schoonmaken
  • Seiketsu: Standaardiseren
  • Shitsuke: In Stand houden of Systematiseren

Hieronder zijn de onderdelen van 5S beschreven in verschillende alinea’s. Hierdoor wordt duidelijk wat er met de termen wordt bedoelt.

S1: Scheiden
Bij het beoordelen van bedrijfsprocessen dient men na te gaan welke materialen en voorwerpen noodzakelijk zijn en welke overbodig of belemmerend zijn tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden. S1 is gericht op het scheiden van materialen en gereedschappen en zorgen voor een opgeruimde werkplek.

Alle materialen die niet gebruikt worden dienen te worden verwijdert. Ook voorwerpen die onveilig of kapot zijn moeten van de werkplek worden verwijdert. Per voorwerp dient te worden gevraagd wat men met het voorwerp doet tijdens het werkproces. Voorwerpen die regelmatig gebruikt worden moeten op de werkplek aanwezig zijn. voorwerpen die bijna nooit worden gebruikt kunnen beter van de werkplek worden verwijdert omdat ze anders in de weg liggen en daardoor het werkproces belemmeren.

S2: Schikken
Overzicht op de werkplek is van groot belang wanneer men effectief wil werken. Daarom moeten gereedschappen en materialen een vaste plek hebben in de werkomgeving. Werknemers moeten hun gereedschappen en materialen gemakkelijk en snel kunnen vinden. Gereedschap dat veel gebruikt wordt dient dicht bij de werkplek te worden geplaatst. Gereedschap dat minder vaak gebruikt wordt kan eventueel ook verder bij de werkplek vandaan geplaatst worden. Bij het indelen van de werkplek zijn hygiëne en ergonomie belangrijk. Gereedschappen moeten zo zijn geplaatst dat een werknemer deze binnen handbereik heeft en niet hoeft te bukken.

S3: Schoonmaken
Machines en gereedschappen dienen regelmatig schoongemaakt te worden zodat ze goed en veilig kunnen worden gebruikt. Ook vloeren moeten schoongemaakt worden om de veiligheid en netheid te waarborgen op de werkplek. Schoonmaken heeft ook te maken met de muren en de plafonds op de werkplek. Dit kan zowel correctief zijn als preventief. Correctief schoonmaken houdt in dat men gedeeltes van de werkplek gaat schoonmaken omdat deze vies zijn geworden. Preventief schoonmaken is het voorkomen van vervuiling en verontreiniging op de werkplek. Ook het onderhouden van machines en gereedschappen kan er toe leiden dat er minder storingen plaatsvinden. Schoonmaken moet gestructureerd gebeuren daarom zijn schoonmaakschema’s en omschreven schoonmaakmethodes een belangrijk onderdeel van S3.

S4: Standaardiseren
Veranderprocessen en verbeterprocessen moeten geborgd worden en gestandaardiseerd. Wanneer dit niet gebeurd bestaat de kans dat men weer vervalt in oude patronen. S4 is gericht op standaardisatie van de hierboven genoemde onderdelen van 5S. Standaardiseren kan op verschillende manieren gebeuren. Een belangrijk voorbeeld dat in de praktijk regelmatig wordt gebruikt is gericht op het visuele aspect op de werkplek. Op de werkplek kan met kleuren en lijnen werken om bepaalde delen van de werkplek af te bakenen. Daarnaast kan men gebruik maken van bakken en schappen waarin gereedschappen en materialen een vaste plek hebben. Deze visuele vormen van standaardisatie worden in schriftelijke of digitale procedures beschreven zodat iedereen precies weet wat er van hem of haar verwacht wordt.

S5: Systematiseren
De hiervoor genoemde onderdelen van 5S moeten een systeem worden in een bedrijf. De gestandaardiseerde procedures dienen volgens een systeem te worden uitgevoerd. Het systeem dient te worden gecontroleerd. Dit kan bijvoorbeeld worden gedaan door controles en audits. Daarbij kan men gebruik maken van verschillende controlelijsten. De resultaten van deze audits en controles dienen te worden gevisualiseerd zodat iedereen kan zien hoe goed het bedrijf of een bepaalde afdeling scoort. Visualisatie kan bijvoorbeeld doormiddel van schema’s en tabellen. Er kunnen op basis van deze schema’s en tabellen nieuwe doelstellingen worden geformuleerd waarmee de kwaliteit van het bedrijf en de bedrijfsprocessen kunnen worden verhoogd.

Wat zijn de voordelen en nadelen van 5S
Doormiddel van 5S worden werkplekken netter en wordt de kans op ongevallen gereduceerd. Gereedschappen en materialen hebben een vaste plek en dat zorgt voor overzicht op de werkplek. Men kan gestructureerd werken en weet waar men bepaalde onderdelen of gereedschappen kan vinden. Verder is een nette werkplek ook aantrekkelijker en zorgt het er voor dat mensen zorgvuldiger met materialen en middelen omgaan. Een rondleiding in een bedrijf met opgeruimde werkplekken is over het algemeen een goed ‘visitekaartje’ voor een bedrijf aan potentiële opdrachtgevers. Verder is een laag ongevallenpercentage een belangrijke indicator voor de zorgvuldigheid waarmee een werkgever omgaat met zijn personeel.

Een veilige werkplek heeft veel voordelen. 5S is echter meer dan dat. Er wordt van de werknemers verlangt dat ze zeer gestructureerd gaan werken. Sommige werknemers vinden dit prettig terwijl andere werknemers structuur beklemmend vinden werken. De voortdurende publicatie van aantallen kan er toe leiden dat personeel zich opgejaagd voelt en bang is om fouten te maken. Teveel discipline en orde zorgt er daarnaast voor dat mensen in zogenoemde ‘hokjes’ gaan werken. Men doet dan alleen de dingen die bij de functie horen en verder niets. Dit kan er voor zorgen dat mensen als teams gaan denken en het team als een sub-bedrijf gaan beschouwen. Teams kunnen onderling concurreren en kunnen er naar streven om de beste resultaten te behalen. Dit is op zich goed, maar de kans bestaat dat teams elkaar gaan tegen werken om het verschil in resultaat zo gunstig mogelijk te laten lijken. In dat geval worden de bedrijfsprocessen minder effectief of zelfs destructief. Een goede implementatie van 5# zorgt voor draagvlak en is nuttig voor het gehele bedrijf.