Voor schroefdraadverbindingen maakt men gebruik van schroeven, bouten en moeren. Om een schroef wordt geen moer aangebracht om een bout wel. De kop van een schroef kan verschillende vormen hebben. Zo kan de dikte van de schroefkop verschillen en zijn er daarnaast bouten die bijvoorbeeld zeskantig, rond of vierkant van vorm zijn. Aan de bovenkant van een schroef of bout kan een uitsparing zijn aangebracht waarin men een stuk gereedschap kan plaatsen om de schroef of bout vast te draaien of los te draaien. Dit kan bijvoorbeeld een streep zijn of een kruis. Het is ook mogelijk dat er een binnen zeskant is aangebracht. Voor een standaard binnen zeskant word een inbussleutel gebruikt. Er zijn echter ook binnen zeskanten waarvan de zijkanten van het zeshoek iets naar binnen glooien. Op deze speciale zeskanten past een torxsleutel of torxschroevendraaier.
Torxschroef of torxbout?
Een schroef verschilt van een bout een schroef heeft verlopende schroefdraad en de diameter van de schroef wordt vanaf de kop kleiner en loopt meestal uit in een scherpe. Door het schroefdraad kan de schroef zich vasthechten in het materiaal. Er zijn bijvoorbeeld schroeven die worden gebruikt voor hout en spaanplaat. Om het schroefdraad van een schroef wordt meestal geen moer gedraaid. Er zijn echter uitzonderingen. Zo bestaan er machineschroeven die zijn voorzien van metrische schroefdraad. Om deze machineschroeven zouden dus een metrische moer kunnen worden gedraaid. Deze machineschroeven zijn zeer gangbaar in dunne diameters en hebben dikwijls een kleine kop. Machineschroeven worden niet doormiddel van aangrijpen om de kop (door bijvoorbeeld een steeksleutel) aangedraaid omdat in de praktijk een steeksleutel van bijvoorbeeld maat 5.
Machineschroeven en andere schroeven worden aangedraaid door een uitsparing in de kop. Hierin verschilt een schroef ook van een bout.In de praktijk wordt er vaak rond/vanaf M4-M5 een boutkop toegepast. Een bout wordt doormiddel van aangrijpen van “buiten” de kop aangedraaid, bijvoorbeeld door een steeksleutel. Omdat torx worden aangedraaid door een uitsparing in de kop is er feitelijk geen sprake van een torxbout. Desondanks hanteren we de term ‘torxbout’ wel in deze tekst. Met de term torksbout bedoelen we een bedoelen een metrische torxschroef, deze is voorzien van schroefdraad waar wel een bout omheen kan worden gedraaid.
Een torxbout kan op een aantal verschillende manieren worden toegepast. Een bout kan bijvoorbeeld samen met een moer gebruikt worden om een uitneembare tot stand te brengen. Indien gewenst kan men om de bout ook nog één of twee pakkingringen plaatsen. Zowel de kop van de schroef als de bout kan een uitsparing bevatten in de vorm van een torx zeskant. Men kan deze met een torxsleutel vastzetten, een torxschroevendraaier of een schroefmachine voorzien van een torxbitje. Torxbouten zijn bijvoorbeeld te vinden in de voertuigenindustrie in motorblokken. Torxschroeven worden onder andere gebruikt in de houtskeletbouw (HSB). Torxschroeven en torxbouten zijn er in verschillende maten. Ook de stervormige, zeskantige uitsparing kan in omvang verschillen maar de vorm blijft gelijk en is het herkenningspunt voor torx.
Sinds de komst van de torx- en torx-plus schroef- en bout-koppen , kan er weer gewerkt worden met hogere aandraaimomenten en zullen de diameters van metrische “schroeven” in de toekomst ook toenemen. Het moment wat een torx kop aankan is zelfs hoger dan het moment van een vergelijkbare imbus-kop.
Een torx-bout wordt dus van de buitenkant aangedraaid. Deze bout is veel voorkomend in de auto industrie in bijvoorbeeld deurscharnieren.
Voordeel van torx
De vorm van het binnenvlak van de kop van de schroef heeft de afgelopen jaar steeds een complexere vorm gekregen. De meest eenvoudige vorm is de rechte streep die op een schroef is aangebracht. Hierop kan een (platte) schroevendraaier worden geplaatst om de schroef aan te draaien. Er zijn ook schroeven met een kruis of een zeskantig binnenvlak (inbus). Door de jaren heen is de vorm van het binnenvlak steeds complexer geworden. De torx is één van de meest complexe vormen omdat deze zowel zeshoekig als een beetje stervormig is. Het grote voordeel van de torx is dat de overbrenging van de kracht op de schroef nog optimaler verloopt dan bij andere vormen. De schroevendraaier schiet minder snel los uit de torxvrom. Hierdoor wordt montage veiliger en eenvoudiger.
Nadeel van torx
Naast het bovengenoemde belangrijke voordeel van torx zijn er ook nadelen. De torx is een zeer bijzondere vorm waardoor je niet met een andere maat dan de juiste maat torxschroevendraaier de torxschroeven kunt vastdraaien en losdraaien. Bij platte schroevendraaiers en kruiskopschroevendraaiers is het vaak wel mogelijk om met een iets kleinere maat de schroeven en bouten vast te draaien. Bij torx schroevendraaiers dient de maat echter exact overeen te komen. Daarom worden de maten van de torx op de verpakking duidelijk aangegeven. Dit gebeurd zowel bij de schroevendraaiers als bij de schroeven. De koppeloverdracht tussen de torxschroevendraaier en de schroef zelf is behoorlijk hoog. Daarom wil de kop van de schroef wel eens afbreken als veel kracht wordt gezet. Dit gebeurd bijvoorbeeld met schroeven die gemaakt zijn van roestvaststaal omdat deze schroeven harde zijn maar ook minder taai dan schroeven die gemaakt zijn van gegalvaniseerd staal.
Maatvoering van torx
De maataanduiding bestaat uit een letter ‘T’ van torx met daarachter een getal waarmee men inzage krijgt in de maat. De maten beginnen bij T3 en lopen op tot en met T10. Vervolgens gaat de maatvoering verder in stappen van vijf:
- T15
- T20
- T25
- T27
- T30
Zoals je ziet is er één uitzondering. Dit is de T27 een veelgebruikte variant.
Gereedschap voor torxschroeven
Er zijn verschillende gereedschappen die gebruikt kunnen worden voor het aandraaien en losdraaien van torxschroeven. Er kan bijvoorbeeld gebruik worden gemaakt van een schroevendraaier met een torxuiteinde. Daarnaast zijn er torxsleutels met een soort T-greep aan het uiteinde. Deze gereedschappen behoren tot niet-elektrisch handgereedschap. Als men sneller schroeven wil vastdraaien of losdraaien kan men ook een schroefmachine hanteren met een torxbit of torxschroefbit. Uiteraard dient men wel rekening te houden met het feit dat men exact de juiste maat moet hanteren.
